Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 65

D
ókmenntafræöingar verða að fara að átta sig á því, að það
eru ekki höfundarnir sem mest líða, heldur þeir sjálfir, og öll
bókmenntaumfjöllun í landinu. Virðing bókmenntafræðinga er í
veði, því að slík umfjöllun er andstæð eðli listarinnar.
i
því sem fór svo í mig á sínum tíma var
það, að ég gat ekki samsamað mig kven-
persónum í bókmenntum karla, því fyrr
en varði var búið að hefja þær upp í veldi
hins goðkynjaða. Petta á við um velflest-
ar kvenpersónur í verkum karla, meira
að segja Sölku Völku. í Gunnlaðar sögu
legg ég ríka áherslu á að greina á milli
gyðjunnar og hinnar mennsku hofgyðju.
Reyndi að gæta þess að Gunnlöð rynni
aldrei saman við gyðjuna, nema þegar
hún var að embætta. Gyðjan verður
aldrei persónugerð frekar en annar guð-
dómur. í verkum karla eru kvenpersón-
ur yfirleitt skilgreindar út frá sjónarmiði
aðalpersónu, sem í flestum tilfellum er
karlkyns. Mér fanns að ég hlyti að geta
skrifað um konur sem gætu verið aðal-
persónur í sögu, ekki síður en karlar. Ég
skrifaði út frá mínum eigin tíma, en held
þó að ég dýrki hvergi þessa kvenreynslu.
Hún álítur að hver einasta kona í
verkum hennar sé að reyna að brjótast
út úr hefðbundnu kvenhlutverki sínu og
innilokun, en tilganginn segir hún ekki
vera þann, að flytja konum einhvern sér-
stakan boðskap, heldur að skapa kven-
kyns sögupersónur sem skírskoti til ein-
hvers sammannlegs.
„Vissulega er það skilyrði að kvenleg
reynsla sé tekin gild, en það hlýtur lfka
að vera skilyrði að konur geti komið
henni frá sér á listrænan hátt. Hin list-
ræna krafa er sú, að maður geti sett orð-
in í það form að þau tali til lesandans án
tillits til kynferðis þess sem talar. Að
persónan geti sagt honum eitthvað um
þann heim sem hann býr í.“
En skáldverkið er ekki einka-
mál höfundarins, eins og bent
hefur verið á, því túlkun þess
er endanlega undir lesandan-
um komin. Til er sú stétt manna sem þó
hefur veruleg áhrif á skoðanir lesenda,
og jafnvel tilhneigingu til að segja þeim
hvernig beri að skilja listaverk, en það
eru gagnrýnendur. Eftir að farið var að
skipta bókmenntum í tvennt, kvenna-
bókmenntir og bókmenntir, hefur sú að-
ferð orðið æ vinsælli að taka saman
nokkra kvenrithöfunda og gagnrýna
verk þeirra á grundvelli einhvers sem
þeim er sameiginlegt, það er á grundvelli
þess kvenlega. Því er það svo, að þrátt
fyrir lof gagnrýnenda er skáldkonan sjálf
einhvern veginn ekki alls kostar sátt við
umfjöllunina.
„Það er heilmikið út á hana að setja
og framkvæmd hennar. Loftið í bók-
menntaheiminum virðist mengað af
gamalli hefðbundinni kvenfyrirlitningu,
þótt ekki eigi þar allir sök. Eitthvað
virðist Gísli Sigurðsson hafa orðið var
við hana, en hann skrifar í síðasta tölu-
blað HEIMSMYNDAR og byrjar grein
sína á þessa leið: „Líklega er ekki lengur
fínt að vera rithöfundur. Líklega er fólk
hætt að taka mark á því sem rithöfundar