Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 62

Starfsfólk í kvikmyndaverinu átti jafnvel erfitt með að trúa sumum
atriðum myndarinnar.
um. Að vísu er mörgum atriðum í bók-
unum þjappað saman í kvikmyndinni en
hún þjónar samt sínum tilgangi. Ég var
viðstaddur kvikmyndatökuna, sem fór
fram í Zimbabwe, og hún var einskonar
hreinsunareldur fyrir mig.“
Var ekki erfitt að upplifa þessa hluti
aftur?
„Jú, það var mjög erfitt oft á tíðum,
sérstaklega vegna þess að sum atriðin í
myndinni eru svo vel gerð og undirbúin,
rétt eins og myndavélin hafi verið á
staðnum þegar atburðirnir gerðust í raun
og veru. Atriðið þegar ég fer með Ntsiki
Biko að skoða líkið af Biko er ótrúlega
raunverulegt, jafnvel byggingin er í smá-
atriðum sú sama. Ég þurfti hvað eftir
annað að ganga frá vegna þess að tifinn-
ingarnar báru mig hreinlega ofurliði þeg-
ar ég horfði á töku þessa atriðis. En
samt, að sjá þetta allt aftur verkaði nán-
ast á mig eins og hreinsun á sálinni og
það fannst mér þægileg tilfinning - að
létta af sér einhvers konar byrðum.“
Hvað finnst þér um leikarana, Kevin
Kline sem leikur þig og Denzel Washing-
ton sem leikur Biko?
„Þeir eru báðir mjög góðir, en það
skrítna er, að Kevin er eiginlega ekkert
líkur mér og það var alveg sérstakt
hvernig þeir gátu breytt honum þannig
að hann varð það.“
Enn snúum við talinu að fólskuverk-
um suður-afrísku lögreglunnar, sem
Donald Woods hefur sjálfur mátt reyna.
Þegar Woods var í banninu, var börn-
um hans sendur pakki. í honum voru
bolir með mynd af Steve Biko. Börnin
urðu himinlifandi og rifu pakkann upp,
með hörmulegum afleiðingum. í bolina
hafði verið sett mjög sterk sýra, svoköll-
uð hörundssýra, sem skaðbrenndi yngstu
dóttur hans, Mary. Hún var þá aðeins
fimm ára gömul.
Þetta atvik er sýnt í myndinni og það
dimmir yfir svip Donalds þegar hann rifj-
ar það upp.
„í bolunum var nynhydrat. Það er eins
konar sýrupúður, efni sem er notað til
að taka fingraför af pappírsblöðum. Ef
maður snertir pappírsblað er hægt að
úða þessu efni á tveimur vikum seinna
og þá birtist fingrafarið, fjólublátt á lit.
Öryggislögreglan sendi dóttur minni
þennan pakka, ég hef sannanir fyrir því.
Vinur minn og samstarfsmaður, Donald
Card, sem áður hafði verið í lögreglunni,
frétti hjá póstmanni einum, að tveir vel
þekktir lögreglumenn hefðu komið með
þennan pakka á pósthúsið, og þegar
hann las um atvikið í blaðinu, fékk það
svo mikið á hann, að hann sagði Card
frá því sem hann hafði séð. Seinna frétti
Card hjá svartri hreingerningakonu, sem
vann á lögreglustöðinni, að hún hefði
séð þessa óþokka setja efni í bolina. Eitt
er að hafa andúð á stjórnmálaskoðunum
mínum, en að fremja svona ódæðisverk á
fimm ára barni er alveg djöfullegt
óþokkabragð.“
Donald er grimmur á svip, þegar hann
mælir þessi orð, en hann hefur ætíð
kunnað að snúa vörn í sókn.
Kvikmyndin Cry Freedom er dæmi um
það. Hann segir:
„Það er skrítið hvað raunveruleikinn
getur verið ótrúlegur. Jafnvel fólk í kvik-
myndatökuliðinu átti erfitt með að trúa
sumum atriðunum. John Briley, sem
skrifaði handritið, vann alveg sérlega
mikið og gott starf. Hann er bæði ná-
kvæmur og klár. Hann skrifaði einnig
Gandhi fyrir Attenborough. Annars var
mjög skemmtilegt að vinna við þessa
mynd og margt spaugilegt sem henti.
Við vorum til dæmis undir stöðugri her-
vernd allan tímann sem við kvikmynduð-
um í Zimbabwe, af ótta við skemmdar-
verk suður-afrísku stjórnarinnar, og það
jók á spennuna sem var í okkur hjónum.
Wendy konan mín var þarna með okkur.
Þegar við tókum upp atriðið þar sem ég
er sloppinn lifandi yfir landamærin, þá
sagði Richard við mig: „Sýndu nú Kevin
Kline hvernig þú dansaðir stríðsdansinn
þegar þú varst sloppinn". „Fyrir framan
kvikmyndatökuvélarnar og allt þetta
fólk?“ spurði ég skelkaður. „Þú hlýtur
að vera að gera að gamni þínu!“
„Já, þú gerðir það þennan dag, var
það ekki?“ sagði hann þá.“Jú, en ekki
fyrir framan þúsundir manna." Ég lét
hann ekki hafa mig út í það að dansa
einhvern ættbálkadans fyrir framan alla,
svo við Kevin fórum afsíðis og ég dans-
aði fyrir hann stríðsdansinn, sem ég
hafði reyndar lært af Bomvönum í æsku.
Svo þegar ég sá myndina með hljóði og
fullgerða, sagði ég við Richard að það
hefði nú verið ósköp notalegt að hafa
undirleik Lundúnasinfóníunnar þegar ég
var að flýja, rétt eins og er í myndinni.
Hann hló góðlátlega að því.“
Og Donald Woods hlær hjartanlega,
enda maður mikillar kímnigáfu og hlát-
urs. Hann segir mér að honum finnist
norrænu þjóðirnar vera ákaflega sið-
menntaðar þjóðir. Hvað eftir annað
spurði hann mig, meðan á viðtalinu stóð,
um ísland og þá þjóð er þar byggi: „Það
ríkir mikil bókmenning á íslandi er það
ekki?“ Og einnig: „Eigið þið ekki elsta
þing í heimi?“ Forvitnin virtist blaða-
kempunni eðlislæg. í byrjun viðtalsins
sagði hann mér að hann hefði hitt Frið-
rik Ólafsson, stórmeistara og fyrrverandi
forseta FIDE. Það var árið 1978 í Laus-
anne í Sviss. Friðrik segir um sín kynni
af Woods:
„Hann var ágætur maður sýndist mér.
Ég hitti hann þegar FIDE stóð frammi
fyrir því að vísa Suður-Afríku úr alþjóða-
skáksambandinu. Woods var á móti því
að það yrði gert vegna þess að hann taldi
það ekki rétt á þessum tíma, og gæti gert
illt verra. Það varð hins vegar úr, að
Suður-Afríka var útilokuð frá samband-
inu.“
Donald Woods er á þeirri skoðun
núna, að refsiaðgerðum verði að beita á
öllum hugsanlegum sviðum. Hann vill
knésetja harðstjórn P.W. Botha og hans
fylgismanna. Þá fyrst getur hann snúið
aftur til heimalandsins sem hann segir
Paradís á jörðu ef aðeins ríkti friður og
mannréttindi öllum til handa. Hvenær
það verður er ekki hægt að segja til um.
Vonandi sem fyrst. □