Heimsmynd - 01.03.1988, Blaðsíða 59

menn, þá halda þeir að þeir viti betur en
þeir svörtu. Ég verð að viðurkenna, að
ég las ekki það sem Biko og félagar hans
voru að segja, og þessi leiðari minn var
fullur af hleypidómum. Það sem ég hafði
heyrt um þá, mat ég á voðalega grunn-
færinn hátt. Mér sýndist svo að þeir væru
algjörlega á móti hvítum mönnum og að
þeir hefðu engan áhuga á samvinnu við
frjálslynda hvíta menn. Fyrir mér þýddi
þetta aðeins eitt, að þeir væru svartir
kynþáttahatarar.
En um leið og ég hitti Steve Biko og
fylgismenn hans, rann upp fyrir mér ljós.
Ég hafði haft á röngu að standa, og
hreyfingin var langt frá því að vera
hættuleg. Þvert á móti skoðunum mínum
sá ég að hreyfingin var friðsamleg og
réttsýn. Hún byggði upp sjálfstraust
blökkumanna og sýndi þeim að þeir voru
manneskjur, en alls ekki óæðri hvítum,
þótt þeir væru litnir slíkum augum af
þeim sem héldu um valdataumana."
Hvernig maður var Steve Biko?
Hann var fyrst og fremst mjög
gáfaður maður og réttsýnn.
Þegar ég hitti hann fyrst og
kynntist honum, fannst mér
að þarna væri kominn sá blökkumaður
sem suður-afríska þjóðin þyrfti virkilega
á að halda, vegna þess að hann var alls
ekki ofstækisfullur. En hann lét ekki
troða á sér sem manneskju og fór alla tíð
sínar eigin leiðir, jafnvel þegar hann var
í banninu. Hann skrifaði greinar og hitti
fólk, blekkti öryggislögregluna miskunn-
arlaust. Hann var mjög hugaður maður
og það varð honum líklega að falli.
Hann var handtekinn á leið til Höfða-
borgar þar sem hann ætlaði að ávarpa
fund. Ég get nefnt þér dæmi um hversu
hugaður hann var. Oftar en einu sinni
var hann færður á lögreglustöðina, þar
sem honum var sýnd mikil óvirðing og
hann svívirtur á margan hátt. En alltaf
þegar Biko var laminn, þá sló hann til
baka. Hann lét aldrei viðgangast að farið
væri með hann líkt og skepnu, en einmitt
þannig fer öryggislögreglan með blökku-
menn í Suður-Afríku. Biko lamdi alltaf
til baka, þegar hann var sleginn af hvít-
um manni. Tilgáta mín er sú, að þeir
hafi verið að lemja hann í fangelsinu
þegar hann dó, og hann hafi slegið á
móti. Þeir hafa mjög líklega misst stjórn
á sér og lamið hann þar til yfir lauk. Ég
man þetta eins og það hefði gerst í gær;
hann var handtekinn 6. september 1977,
yfirhevrður í tuttugu og tvo tfma sam-
fleytt, laminn og pyntaður. Ég hef það
eftir mjög öruggum heimildum að hann
hafi legið nakinn í dái í sex daga áður en
hann dó.“
Steve Biko og Donald Woods voru
vinir í tvö ár, eða þar til Biko var drep-
inn. Hin opinbera skýring á dauða hans
var sú að hann hefði svelt sig í hel.
Woods fór með ekkju Bikos, Ntsiki, til
að skoða líkið og tók með sér Ijósmynd-
ara sem myndaði Biko í bak og fyrir. Á
líkama hans voru margir áverkar, sér-
staklega á höfðinu. Woods birti þessar
myndir í blaði sínu og heimtaði opinbera
rannsókn á málinu. Allan þann tíma sem
Donald þekkti Biko var sá síðarnefndi
bannaður, sem þýddi að hann mátti
hvorki skrifa né tala opinberlega og ekki
tala við fleiri en eina manneskju í senn.
Ferðafrelsi hans var einnig skert. Eftir
dauða Bikos var Woods einnig bannaður
vegna skrifa sinna um málið.
„þetta var mjög erfitt fyrir mig vegna
þess að ég er mjög félagslyndur maður í
eðli mínu. Ég er viss um að Steve hefði
verið skemmt að sjá mig lenda í sömu
aðstöðu og hann hafði verið í. Allt í einu
var maður sviptur þeim sjálfsögðu rétt-
indum að mega tala við marga í einu, og
Richard Attenborough leggur
lokahönd á gerð
kvikmyndarinnar CRY FREEDOM
eftir bók Donald S. Woods, um
ævi og örlög Steve Bikos.
Myndin verður frumsýnd hér á
landi innan tíðar.
HEIMSMYND 59