Heimsmynd - 01.07.1993, Síða 68

Heimsmynd - 01.07.1993, Síða 68
Þetta var í fyrsta skiptl sem íslenskir sjónvarps- áhorfendur sáu rannsóknar- blaðamennsku í sjónvarpi og mörgum fannst nóg um. heldur þvert á móti að innan. Til að gera ísland heilbrigt að nýju yrði því að skera upp þjóðarlíkamann og ráðast að mein- vörpunum í búknum. Með blaðamennskuna í blóðinu. Vilmundur hóf afskipti sín af þjóðfélagsmálum með blaðamennskuferli sínum. Vilmundur hafði lengi haft áhuga á blaðamennsku og fjölmiðlum. Hann var ákafur blaðalesandi allt frá barnsaldri og frá barnaskólaárum til stúdentsprófs kom hann meira eða minna við sögu skólablaðanna. Meðal annars var Vilmundur um tíma rit- stjóri skólablaðsins í MR og vann það þrek- virki að koma blaðinu út mánaðarlega meðan hann var ritstjóri. Það hefur enginn leikið eftir honum. Eg skrifaði mikið og teiknaði í skólablöð MR og átti lengi náið samstarf við Vilmund á þeim vettvangi. Ég man hversu duglegur og markviss ritstjórí Vilmundur var; auk þess að vita glöggt hvaða efni hann vildi í skólablaðið, ritaði hann greinar um stjórnmál og ljóðmæli sem voru oftast umfram getu og stundum skiln- ing jafnaldra hans. Vilmundur var á undan okkur jafnöldr- unum á margan veg. Hann þroskaðist lík- amlega fyrr en við og andlega var hann alltaf mörgum skrefum á undan okkur. Hann hafði iðulega lesið aðrar og fleiri bækur en við og hafði ávallt á takteinunum greiningar á þjóðfélagslegum jafnt sem bókmenntalegum þáttum sem okkur skorti - þrátt fyrir að við teldum okkur gáfaða og útvalda unga menn, eins og títt var um menningarvita á menntaskólastigi á þessum tíma. Mér er minnisstætt þegar við Hrafn Gunn- laugsson, Þórarinn Eldjárn, Vilmundur Gylfa- son og undirritaður höfðum staðið að því að safna saman skólaljóðum úr MR og gáf- um út með formála eftir Halldór Laxness. Það var að sjálfsögðu Vilmundur sem hafði átt hugmyndina að því að fá Nóbelsskáldið til að skrifa formála. Engum öðrum okkar hefði dottið í hug að hringja í skáldjöfurinn á Gljúfrasteini. Það kom í hlut okkar Vil- mundar að ná í formálann í íbúð skáldsins í Reykjavík, nánar tiltekið á Fálkagötu. Ég kom vart upp orði allan tímann meðan á þessari stuttu heimsókn stóð, en Vilmundur umgekkst Nóbelskáldið eins og jafningja sinn, þeir hlógu saman og afgreiddu nokkr- ar bókmenntalegar analýsur í leiðinni. Það var engu líkara en þarna hefðu hist jafn- ingjar í andanum; Halldór Laxness Nóbels- skáld, sem þá stóð á sextugu, og Vilmund- ur Gylfason, 17 ára menntskælingur. Gecjn lokuðum fjömniðlum. Á skólaámm hafði Vil- mundur einnig fengist við blaðamennsku á sumrum; hann var óharðnaður unglingur þegar hann vann á Fálkanum sáluga sem keppti á þeim ámm við Vikuna í vinsæld- um. Og síðar vann hann við Alþýðublaðið og á fréttastofu útvarpsins í frístundum frá skóla. Dvöl Vilmundar í Bretlandi hafði opnað augu hans að fullu fyrir auðlegð frjálsrar blaðamennsku, víðsýni og vönduð vinnu- brögð breska ríkisútvarpsins BBC og gæði hinna frjálsu dagblaða. Samanburðurinn við flokksmálgögnin íslensku og hið pólitískt stýrða ríkisútvarp var sláandi. Það var þessu lokaða fjölmiðlakerfi sem Vilmundur vildi breyta. Hann vildi opna fyrir upplýsingar til almennings; að fjöl- miðlar yrðu varðhundar almennings en ekki þjónar valdhafa. Vilmundur hóf eigin- legan blaðamannaferil sinn að loknu há- skólanámi með því að ráða sig á Alþýðu- blaðið. Sighvatur Björgvinsson ráðherra var þá ritstjóri blaðsins og annaðist stjórnmála- skrifin. Alþýðublaðið var að sjálfsögðu ekki rétti vettvangurinn fyrir Vilmund, nýkominn með ferskar fjölmiðlahugmyndir frá Bret- landi. Þegar hann fékk þar að auki ekki að annast stjórnmálaskrif blaðsins sagði hann upp eftir hálfan annan dag - þá hafði hon- um verið falið að skrifa um tískusýningu í Reykjavík. Leið Vilmundar lá yfir á útvarpið þar sem hann gerði létta og rómantíska þætti um sumarið. Um haustið gerðist Vil- mundur kennari við Menntaskólann í Reykjavík, sinn gamla skóla. í minningum frá haustinu 1973 stendur þó ekki eftir menntaskólakennarinn Vilmundur heldur sjónvarpsmaðurinn, því það haust var hon- um boðið ásamt öðru ungu fólki að að- stoða fréttamenn við gerð fréttaskýringa- þátta. Nú var Vilmundur kominn með sterkt vopn í hendurnar og ekki leið á löngu uns þjóðfélagið tók að skjálfa. Rannsóknarblaðamaður í sjónvarpi. Það höfðu fæstir búist við því að hinn ungi og rómantíski mennta- skólakennari myndi hrista jafneftirminnilega upp í þjóðinni og haustið 1973- Vilmundur hafði skilgreint þjóðina, en þjóðin hafði enn ekki skilgreint Vilmund. Þættirnir, sem voru virðingarverð tilraun ráðamanna sjónvarpsins til að auka beina umfjöllun um þjóðmál með opnum hætti, hlutu heitið Landshorn. Þættir Vilmundar voru svo nýstárlegir, vægðarlausir og áleitn- ir að þeir kröfðust skilyrðislausrar afstöðu hjá áhorfendum. Þetta var í fyrsta skipti sem íslenskir sjónvarpsáhorfendur sáu rannsóknarblaðamennsku í sjónvarpi og mörgum fannst nóg um. Viðfangsefni Vil- mundar voru ennfremur óvenjuleg og við- kvæm fyrir þá sem þeim tengdust: Fjárreið- ur stjórnmálaflokkanna, verkföll og verk- fallsbarátta, fjármál tengd Háskólanum, ávísanafalsanir og önnur mál bankakerfisins og seinagangur í dómskerfinu. Hið síðast- nefnda fékk dramatískan hápunkt er Vil- mundur fékk í sjónvarpssal Baldur Möller. ráðuneytisstjóra í dómsmálaráðuneytinu, og þjarmaði að honum varðandi málefni kaup- manns í Keflavík sem hafði verið til athug- unar hjá dómskerfinu um margra ára skeið án þess að nokkuð gerðist. Á þessum árum (og reyndar allt fram til dagsins í dag) var seinagangur í dómskerfinu þekkt stað- reynd: Meintir fjármálaafbrotamenn gengu lausir árum saman án þess að rannsókn færi fram í málum þeirra. Margir urðu til að gagnrýna Vilmund fyr- ir framgönguna gegn Baldri Möller, en I augum Vilmundar var Baldur fyrst og fremst fulltrúi kerfisins og árásirnar þar af leiðandi ekki persónulegar. „Guð almáttug- ur hefði ekki getað varið þann málstað sem Baldur var þarna mættur fyrir,“ sagði Vil- mundur eftir þessa útsendingu og játaði að hafa „vaðið yfir manninn eins og valtari". Þátturinn vakti hins vegar gífurlega athygli og opnaði augu manna fyrir misbrestum í dómskerfinu. í sögu blaðamennsku mótaði þátturinn því tímamót; Rannsóknarblaða- mennska í sjónvarpi hafði vakið þjóðina til vitundar um það sem miður fór í þjóðfélag- inu, en að auki hafði Vilmundur náð að sanna að blaðamennska gæti verið tæki í höndum almennings til að veita valdhöfum aðhald í stað þess að standa vörð um þá. Samtryggðu og lokuðu kerfi ögrað. Vilmundur hélt áfram þáttagerð í sjónvarpi næstu þrjú árin, ekki síst í samvinnu við Valdimar Jóhannsson. 68 HEIMSMYND J Ú L í
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Heimsmynd

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimsmynd
https://timarit.is/publication/1408

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.