Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Blaðsíða 60

60 www.virk.is
UPPLÝSINGAR
ST
A
RF
SE
N
D
U
RH
Æ
FI
N
G
Í
A
LÞ
JÓ
Ð
LE
G
U
S
A
M
H
EN
G
I
Algengustu umskipti voru í og úr vinnu
(950 í vinnu og 668 úr). Næstalgengust
voru umskipti í og úr fullu veikindaleyfi.
Langalgengustu umskiptin yfir í vinnu
meðan á eftirfylgd stóð voru úr því að vera
í fullu veikindaleyfi. Algengustu umskipti
yfir í að þiggja endurhæfingarlífeyri voru
líka úr fullu veikindaleyfi (141 tilfelli)
meðan algengustu umskipti yfir í að
þiggja starfsendurhæfingarlífeyri voru úr
læknisfræðilegri endurhæfingu (98 tilfelli).
Alls urðu 325 umskipti yfir í að þiggja
hlutalífeyri, þar af 240 sem fólust í því að
einstaklingar fóru að hluta á sjúkrabætur
eða í læknisfræðilega endurhæfingu og 85
á örorku að hluta, ýmist tímabundna eða
varanlega. Í eftirfylgd urðu alls 81 umskipti
yfir í varanlega örorku og 63 umskipti úr
vinnu yfir í örorku, ýmist að hluta eða
að fullu, tímabundið eða varanlega.
Að auki voru göt í skráningu vegna
örorkubóta skráð; þrjú umskiptatilfelli
frá örorkubótum að hluta og fjögur frá
varanlegum örorkubótum, sem bentu til
endurkomu til vinnu (sjá töflu 2).
Umræða
Notkun fjölstöðulíkana við greiningu á
opinberum gögnum um ólíkar tegundir
bóta vegna veikindafjarveru gerði okkur
kleift að lýsa ETV-ferlinu í smáatriðum.
Á fjögurra ára tímabili eftirfylgdar eftir
endurhæfingu var meðalfjöldi umskipta
á milli ýmiskonar bóta og vinnu 3,7
skipti. Hámarksfjöldi umskipta hjá einum
einstaklingi var 18 skipti. Þetta sýnir að
ETV fyrir fólk á langtímasjúkrabótum,
með ósértækan stoðkerfis- eða geðrænan
vanda, getur verið langt og flókið ferli.
Auk fjölda breytinga milli ólíkra bótaflokka
hækkaði hlutfall þeirra sem fóru aftur í
fulla vinnu, þ.e. fengu engar bætur, úr
10% við útskrift frá endurhæfingarstöðinni
í meira en 50% meðan á eftirfylgd stóð.
Þróunin virðist vera í þá átt að þeir sem
voru í veikindaleyfi að hluta við útskrift frá
endurhæfingarstöðinni voru líklegri til að
vera í fullu starfi einu ári síðar en til að
vera í fullu veikindaleyfi.
Að auki urðum við vör við hlutfallslega
aukningu á bæði endurhæfingar- og
starfsendurhæfingarlífeyri á móti minnk-
andi hlutfalli sjúkrabóta fyrstu mánuðina
eftir endurhæfinguna. Þetta er mögulega
afleiðing tryggingalöggjafarinnar um
tímaramma veikindaleyfis sem er að
hámarki eitt ár samfleytt. Þar sem
þátttakendur höfðu að meðaltali þegar
verið frá vinnu í níu mánuði áður en þeir
komu til dvalar á endurhæfingarstöð-
inni, voru sumir þeirra þegar komnir að
mörkum tímarammans við brottför þaðan.
Þessi lög, svo og lækkun tryggingabóta
niður í 66% af launum eftir eitt ár, geta
verið öflugur hvati til endurkomu til
vinnu.
Niðurstöður okkar eru í samræmi við
niðurstöður annarra rannsókna, sem sýna
að endurkoma til vinnu getur verið langt
og kostnaðarsamt ferli (Young o.fl. 2005;
Wasiak o.fl. 2007). Þær benda líka til þess
að þörf sé fyrir greiningu á fjölmörgum
langvarandi og endurteknum atvikum
til að auka skilning okkar á ETV-ferlinu
(Pransky o.fl. 2005; Kausto o.fl. 2008;
Pedersen o.fl. 2012). Endurkomu til vinnu
er ekki hægt að mæla í eitt skipti fyrir öll
(Wasiak o.fl. 2007; Pedersen o.fl. 2012).
Fjölstöðulíkön eins og þau sem notuð voru
í rannsókn okkar geta verið gagnleg til að
greina langtímagögn um endurkomu til
vinnu. Hinsvegar ríkir ekki samkomulag
um hversu langa eftirfylgni þurfi til að
ná að mæla áhrif veikindafjarvista og
vinnutengdrar íhlutunar á vinnu og
bætur sem nákvæmast (Stoltenberg o.fl.
2010; Steenstra o.fl. 2012). Gögn okkar
benda til að nokkurn fjölda ára þurfi til
að öðlast yfirsýn yfir ETV-tengd afdrif
einstaklinga. Ólík rannsóknasnið, þýði
og eftirfylgnitímabil í ETV-rannsóknum
gera samanburð á rannsóknum erfiðan
(Hensing o.fl. 1998; Stoltenberg o.fl.
2010; Steenstra o.fl. 2012).
Ennfremur benda gögn okkar til mikil-
vægis þess að hafa aðgang að upplýs-
ingum um hlutasjúkrabætur og hlutastörf
við mat á endurkomu til vinnu eftir
endurhæfingu (Elfving o.fl. 2009). Þetta
er í samræmi við tillögur að rannsóknum
á veikindafjarveru (Hensing o.fl. 1998;
Kausto o.fl. 2008; Young o.fl. 2005).
Fyrir einstaklinga í langtímaveikindaleyfi
með takmarkaða virkni getur hlutastarf
Tafla 2
Fjöldi einstaklinga sem fara á milli bótaflokka og vinnu*á fjögurra ára tímabili eftirfylgdar, n= 584
Úr Vin 0 188 309 42 66 38 3 22 668
Úr HlVeik 308 0 2 2 13 30 1 3 359
Úr Veik 391 43 0 141 60 3 0 4 642
Úr EHL 127 0 1 0 98 7 17 34 282
Úr SEHL 117 4 2 31 0 5 5 10 174
Úr HlTÖr 3 5 11 1 4 0 0 6 30
Úr TÖr 0 0 0 0 0 0 0 2 2
Úr Ör 4 0 0 0 1 2 1 0 8
Samtals 950 240 325 217 240 85 27 81 Samt. breytingar:
2165
Í Vin Í HlVeik Í Veik Í EHL Í SEHL Í HlTÖr Í TÖr Í Ör Samt.
Vin=Vinna (engar skráðar bætur), HlVeik=hluta sjúkrabætur og hluta læknisfræðilegur endurhæfingarlífeyrir, Veik= 100%
sjúkrabætur , EHL=Endurhæfingarlífeyrir, SEHL= Starfsendurhæfingarlífeyrir, HlTÖr=Hluta tímabundnar örorkubætur og hluta
varanleg örorkubætur, TÖr=Tímabundnar örorkubætur (byrjað í Noregi í Janúar 2004) ÖR= 100 % örorkubætur.