Ársrit um starfsendurhæfingu - 2013, Blaðsíða 53

53www.virk.is
STARFSENDURHÆFING Í ALÞJÓÐLEGU SAMHENGI
Margrét Gunnarsdóttir sérfræðingur hjá VIRK þverfaglegt og samhæft inngrip á grunni
fyrirliggjandi þekkingar og innan gildandi
lagaramma án lagabreytinga. Það var gert
með því að breyta að hluta til hlutverki
ráðgjafa og þjónustu hjá vinnumiðstöð
þannig að hægt væri að innleiða TTA-
verkefnið inn í kerfi sem var til staðar,
til dæmis varðandi ráðgjöf og eftirfylgd
veikindaskrifaðra einstaklinga vegna
framfærslu.
Verkefnið átti að ná til breiðs hóps
veikindaskrifaðra og ekki skipti máli hvort
um líkamleg eða geðræn/sálræn vandamál
væri að ræða. Það átti jafnframt að ná til
sveitarfélaga af mismunandi stærð víðs
vegar um landið.
Meta skyldi að hve miklu leyti innleiðing á
TTA-verkefninu innan ofangreinds ramma
væri möguleg, hvort þátttaka í verkefninu
leiddi til hraðari og varanlegri endurkomu
til vinnu fyrir þann veikindaskrifaða og
áhrif þess á endurteknar veikindafjarvistir.
Einnig átti að meta efnahagsleg áhrif
verkefnisins.
Verkefnið var hannað með hliðsjón af
alþjóðlegri þekkingu á þeim þáttum sem
hvetja fólk til eða letja það frá endurkomu
á vinnumarkað eftir veikindafjarveru. Voru
„Hvítbók um veikindafjarveru og ETV
vegna stoðkerfisvanda“ (Mortensen m.fl.,
2008) og „Hvítbók um veikindafjarveru og
ETV vegna geðræns vanda“ (Borg m.fl.,
2010) sérstaklega hafðar til hliðsjónar.
Kallað var eftir þátttöku sveitarfélaga um
allt land og voru alls 22 sveitarfélög valin til
þátttöku. Hluti sveitarfélaganna innleiddi
verkefnið vorið 2010 og afgangurinn vorið
2011. Danski forvarnasjóðurinn lagði
sveitarfélögum sem tóku þátt í verkefninu
til fé. Atvinnumálaráðuneytið fjármagnaði
aðkomu Danska rannsóknasetursins á
vinnuumhverfi (Det Nationale Forsknings-
center for Arbejdsmiljø = NFA), en NFA sá
um skipulagningu, samhæfingu, þjálfun,
ráðgjöf og mat á verkefninu.
2. Uppbygging — framkvæmd
Markhópur verkefnisins voru veikinda-
skrifaðir einstaklingar sem falla undir við-
miðunarflokk tvö sbr. hér að ofan. Þetta
voru að öllu jöfnu einstaklingar með flókin
heilsufarsvandamál.
Uppbygging verkefnisins fól í sér
eftirfarandi skref
Uppbygging á þverfaglegum TTA-teymum
Verkefni sveitarfélagsins fólst í að byggja
upp TTA-teymi sem samanstóðu af: TTA-
faghóp sálfræðings og sjúkraþjálfara eða
iðjuþjálfa, TTA-læknum (geðlæknar og
sérfræðilæknar á sviði félags-, atvinnu- og
heimilislækninga) og TTA-ráðgjafa sem
vinna áttu saman að starfsendurhæfingu
einstaklinga eftir ákveðinni aðferðafræði.
TTA-ráðgjafarnir voru staðsettir í vinnu-
miðstöðvunum en breytilegt var hvernig
annað fagfólk var ráðið og hvar það var
staðsett. Heimilislæknar þátttakenda
voru upplýstir um að viðkomandi væri
kominn inn í þjónustu TTA-teymis eftir
fyrsta viðtal hjá ráðgjafa. Gert var ráð fyrir
að læknar teymisins yrðu í samskiptum
við heimilislækna eftir þörfum. Einnig
var gert ráð fyrir að ráðgjafar og fagaðilar
hefðu samband við utanaðkomandi
meðferðaraðila eftir þörfum til að samhæfa
áætlun. Áætlað var að hver ráðgjafi skyldi
sinna 85 einstaklingum á ári og fyrir hverja
170 einstaklinga væri gert ráð fyrir einni
stöðu sálfræðings, einni stöðu sjúkra- eða
iðjuþjálfa og u.þ.b. ½ stöðu læknis, þar af
væri aðkoma geðlæknis a.m.k. 25%.
TTA-vinnulag og verkfæri
Þverfaglegu teymin áttu að nota ákveðið
verklag og styðjast við tiltekin verkfæri.
Það fól meðal annars í sér ákveðna aðferð
í upphafssamtölum við veikindaskrifaða
einstaklinga þar sem stuðst var við ákveðinn
samtalsvísi, þétt samstarf við vinnustaði
og snemmbæra greiningu á styrkleikum
og hindrunum með tilliti til endurkomu
til vinnu. Lögð var áhersla á þverfaglega
samhæfingu á vikulegum teymisfundum,
kerfisbundna og þverfaglega vinnu við
gerð einstaklingsbundinna ETV-áætlana
og skipulagningu á viðeigandi úrræðum.
Ekki var gert ráð fyrir að fagaðilar TTA-
teymis veittu beina meðferð, hún var veitt
áfram innan heilbrigðiskerfisins.
TTA-þjálfun og annar stuðningur við
innleiðingu
Stóra TTA-verkefnið fól í sér að þau
sveitarfélög sem þátt tóku tókust á
við viðamikið innleiðingarverkefni á
takmörkuðum tíma. Til að styðja við
ferlið var skipulögð þriggja vikna þjálfun/
fræðsla áður en verkefnið hófst. TTA-
ráðgjafar, sálfræðingar, sjúkraþjálfarar
og iðjuþjálfar tóku þátt í allri fræðslunni
og læknar í hluta hennar. Stjórnendur í
vinnumiðstöðvunum og vinnuráðgjafar
gátu einnig tekið þátt í hluta fræðslunnar.
Auk upphaflegu þjálfunarinnar var á
innleiðingartímanum viðbótarfræðsla til
að deila reynslu milli sveitarfélaga og til að
ræða faglega þætti tengda TTA-inngripinu.
Tveir ferlasérfræðingar frá NFA heimsóttu
sveitarfélögin reglulega á meðan verkefnið
stóð yfir til að stuðla að því að innleiðing
verkefnisins væri eins góð og mögulegt var.
3. Mat á TTA-verkefninu
Verkefnið var metið út frá
þremur þáttum:
a) Ferli – hvernig innleiðing
verkefnisins gekk fyrir sig.
b) Árangri – áhrifum á lengd
veikindafjarveru.
c) Efnahagslegum ávinningi fyrir
sveitarfélög, ríki og samfélag.
Við mat á innleiðingu og ferli
voru rannsakaðir þrír þættir:
1) Hvort og hvernig verkefnið var
innleitt.
2) Hvort innleiðingin hafði tilætluð
áhrif á sjúkradagpeningakerfið.
3) Hvaða þættir verkefnisins
virkuðu vel og hverjir ekki.
Þetta flókna ferli var því metið út frá stofn-
analegu, stjórnunarlegu og þverfaglegu
starfi TTA-teymisins með einstaklinginn
í forgrunni, til að kanna hvort einstök
sveitarfélög hefðu náð árangursríkri
innleiðingu.
Helstu niðurstöður
Innleiðing á grunnþáttum verkefnisins
Öll sveitarfélög náðu að setja saman TTA-
teymi og að mestu að tryggja að TTA-
teymismeðlimir tækju þátt í TTA-þjálfuninni
áður en verkefnið hófst. Einnig nýttu
þau sértæk verkfæri verkefnisins. Sett
voru af stað hópúrræði með áherslu á
að styrkja andlega og líkamlega færni og
getu til að snúa aftur til vinnu, og haldnir
voru vikulegir þverfaglegir teymisfundir.