Fjölrit RALA - 10.05.1992, Blaðsíða 26

FÓÐURDEILD
3. mynd. I37Cs virkni á mismunandi tímum sumars.
Flutingur á sesíum úr
jarðvegi í lambakjöt
S umarið 1990 hófust rannsóknir á flutn-
ingi geislavirks sesíums (Cs) úr jarð-
vegi um plöntur og yfir í lambakjöt.
Þær eru gerðar í samvinnu við Geisla-
varnir ríkisins og eru hluti af samnor-
rænu verkefni sem allar Norðurlanda-
þjóðirnar taka þátt í. Áætlað er að
rannsóknirnar standi í fjögur ár. Þær
hafa farið fram á tveimur stöðum, í
beitarhólfum Rala á Auðkúluheiði og
á Hesti í Borgarfirði. Notaðar hafa
verið tvílembur og hefur verið safnað
saur frá ám og lömbum, auk þess sem
tekin hafa verið kjötsýni við slátrun
lamba. Einnig hafa verið tekin jarð-
vegssýni, uppskerusýni og einstökum
beitarjurtum verið safnað í beitarhólf-
unum. Þáttur Rala hefur fyrst og fremst
falist í söfnun og frágangi sýna ásamt
því að leggja til tilraunaaðstöðu úti á
landi. Geislavarnir hafa séð um allar
sesíummælingar og samskipti við er-
lenda samstarfsaðila. Mælingarnar eru
afar tímafrekar og er þeim einungis
lokið að hluta.
Þær niðurstöður sem nú liggja fyrir eru
frá Hesti sumarið 1990. Þær benda til
þess að hér sé að finna samsætuna
137Cs, sem rekja má til kjarnorkutil-
rauna í andrúmslofti fyrr á árum. Ann-
arrar samsætu sesíums, 134Cs, sem barst
frá Chernobyl við slysið þar árið 1986,
hefur ekki orðið vart. Flutningsstuð-
ull 137Cs frá gróðri í kjöt reyndist 0,48
sem er mjög svipað og mælist annars
staðar í Evrópu. Sesíummagn er breyti-
legt yfir sumarið (3. mynd) og einnig er
nokkur munur á sesíuminnihaldi plantna
eftir því hvort þær vaxa á þurrum svæð-
um eða votum, votlendisplönturnar
hafa mun meira af sesíum. Miðað við
niðurstöður frá hinum Norðurlanda-
þjóðunum er hægt að fullyrða að
magn sesíums hér sé afar lítið. Sem
dæmi má nefna að 137Cs innihald lín-
gresis mældist 4,6 Bq/kg hér, 6 Bq/kg í
Finnlandi, 38,4 Bq/kg í Færeyjum, 815
Bq/kg í Svíþjóð og 2045 Bq/kg í Nor-
egi. 137Cs innihald í lambakjöti mældist
56,1 Bq/kg hér, 15 Bq/kg í Finnlandi,
32,7 Bq/kg í Færeyjum, 1200 Bq/kg í
Svíþjóð og 963,5 Bq/kg í Noregi.
Hættumörk til neyslu eru dregin við
1000 Bq/kg.
Jóhann Þórsson og
Olafur Guðmundsson
Rannsóknir á átgetu sauðfjár
Sumarið 1990 fóru fram rannsóknir á
áti beitarfjár á Hesti í Borgarfirði á
vegum fóðurdeildar Rala. Voru þær
framhald átgeturannsókna sem verið
hafa á Auðkúluheiði í nokkur ár. Er
ætlunin að bera saman þrif fjár á lág-
lendi og hálendi. Tilraunahólfin voru
tvö, 6 ha og 12 ha, bæði á láglendis-
mýri. Þrettán tvílembur gengu í hvoru
hólfi og var því um tvenns konar beitar-
þunga að ræða, léttbeitt og þungbeitt
(4. mynd). Þrif voru mæld reglulega, át
var mælt með saursöfnun fjórum sinn-
ÁT, G ÞE/KG LtFÞ./DAG
—- ÆR, LfTID BEITT -+~ ÆR, MIKID BEITT
LÖMB, LÍTIÐ BEITT -B“ LÖMB, MIKID BEITT
4. mynd. Áhrif beitartíma og beitarþunga á át áa og lamba á óframrœstri mýri á
tilraunabúinu Hesti sumarið 1990.
24