Fjölrit RALA - 10.05.1992, Blaðsíða 45

JARÐRÆKTARDEILD
þEKJA (%) TEGUNDAFJÖLDI
10. mynd. Breytingar á þekju lúpínu, stœrð ógróins yfirborðs og fjölda plöntu-
tegunda í lúpínubreiðu á Háamel í Heiðmörk.
og voru styrktar af Vísindasjóði árin
1987, 1988 og 1989. Birtar hafa verið
greinar með niðurstöðum rannsókn-
anna frá Sölvholti en unnið er að loka-
uppgjöri gagnanna frá Auðkúluheiði.
Tilraunalandið á Auðkúluheiði er
mosaþemba með fléttum og runnum
sem er útbreitt gróðurlendi á afréttin-
um. Gerður var samanburður á jarð-
vegi, gróðurfari og plöntuvali sauðfjár
milli beitarhólfa. Beitartilraunirnar
höfðu þá staðið á heiðinni í tólf ár.
Gróðurlendið var mjög tegundaríkt en
lítill munur kom fram á tegundafjölda
og tegundasamsetningu milli hólfa (5.
tafla). I þungbeitta hólfinu hafði þekja
mosa og runna rýrnað verulega en nokk-
ur aukning virtist hafa orðið þar í þekju
grasleitra plantna og ógróins yfirborðs.
Munur á gróðurfari og stærð ógróins
yfirborðs milli hólfa skýrðist þó mun
betur af jarðvegsgerð en beitarálagi á
tilraunatímanum. Nokkur munur kom
fram í plöntuvali sauðfj árins milli hólfa.
I léttbeitta hólfinu sótti það mest í
slíðrastör, smjörgras og grávíði en með
vaxandi beitarálagi jókst ásókn í stinna-
stör, blásveifgras, geldingahnapp, korn-
súru og fjalldrapa.
Borgþór Magnússon og
Sigurður H. Magnússon
Vistfrœði alaskalúpínu
Undanfarin ár hafa farið fram nokkrar
rannsóknir á vistfræði alaskalúpínu á
Rala. Þær eru liður í stærra verkefni
um nýtingu lúpínu í landgræðslu, skóg-
rækt og landbúnaði sem er unnið í
samvinnu stofnunarinnar, Landgræðslu
ríkisins og Skógræktar ríkisins. Rann-
sóknasjóður hefur styrkt verkefnið að
stærstum hluta en einnig hefur það
notið stuðnings af Landgræðslu- og
landverndaráætlun III.
Lúpínan lokar yfirleitt á fáum árum
landi sem henni er sáð eða plantað í.
Hún myndar þéttar breiður og dreifist
eingöngu út með sjálfsáningu. Lúpín-
an breiðist örast um lítið eða hálfgró-
ið land en hún getur einnig breiðst inn
á gróið land þar sem gróðursvörður er
gisinn. Á friðuðu landi getur lúpínan
hindrunarlítið breiðst um ógróna eða
lítið gróna mela, moldir, vikra, hraun,
skriður og eyrar, hálfgróin holt eða
mosaþembur og gisna lyngmóa. Lúpín-
an er stórvaxin og gefur af sér mikla
uppskeru. í breiðunum fellur því mik-
ið til af sinu sem nærir jarðvegslífver-
ur og auðgar jarðveginn af lífrænum
efnum. Lúpínan er hörð í samkeppni
við lágvaxinn gróður, fækkar plöntu-
tegundum yfirleitt í landi sem hún fer
yfir og verður hún nær einráð í gróð-
urfari (10. mynd). Framvinda lúpínu-
breiða er breytileg frá einu svæði til
annars. Dæmi eru um að lúpínan taki
að hörfa af landi eftir 15-20 ár en víða
hefur hún viðhaldist mun lengur og
ekki látið undan síga. Lúpínan skilur
yfirleitt eftir sig graslendi á því landi
sem hún hörfar af.
Aðgát ber að sýna við notkun og
dreifingu lúpínunnar. Eftir að hún hef-
ur numið land getur reynst erfitt að
hemja útbreiðslu hennar. Óæskilegt er
að lúpína sé sett á svæði þar sem hún
getur breiðst inn á gróið land eða
breytt sérstæðu náttúrufari.
Borgþór Magnússon og
Sigurður H. Magnússon
Frœrœkt af lúpínu
Árið 1986 hófust tilraunir með að
rækta lúpínu til fræs á véltækum
fræökrum og nú hafa flest vandamál í
fræræktun verið leyst. Framleidd voru
rúm þrjú tonn af fræi árið 1990 og um
3,5 tonn árið 1991. Á vegum Fræverk-
unarstöðvarinnar í Gunnarsholti hefur
verið sáð í um 400 hektara af lúpínu-
fræökrum.
Áhersla hefur á síðustu árum beinst að
því að reyna nýtingu lúpínunnar í land-
búnaði og skógrækt. Tilraunir, sem
miða að því að mæla áhrif hennar á
vöxt trjáa, eru gerðar og einnig tilraun-
ir með að nýta hana til beitar.
Jón Guðmundsson
Vistfræði ánamaðka
í lúpínubreiðum
Sumarið 1991 hófust rannsóknir á vist-
fræði ánamaðka í lúpínubreiðum.
Markmið þeirra er að afla upplýsinga
um tegundasamsetningu og framleiðslu
ánamaðka eftir mismunandi framvindu-
stigum alaskalúpínu og þátt þeirra í
niðurbroti lúpínuleifa. Ráðgert er að
nýta niðurstöðurnar við mat á sam-
spili fánunnar við gróðursamfélagið
43