Fjölrit RALA - 10.05.1992, Blaðsíða 36

JARÐRÆKTARDEILD
Samanburður á elrikvœmum
Sumarið 1990 var haldið áfram að
fylgjast með vexti amerísku elrikvæm-
anna sem safnað var haustið 1985.
Unnið var að þeirri úttekt með Rann-
sóknastöð Skógræktar ríkisins á Mó-
gilsá. Gert hefur verið áfangauppgjör
fyrir tilraunina sem ekki verður birt
hér. A árinu 1990 var sáð fræi sem
safnað var í Austur-Síberíu sumarið
1989. Þessar plöntur voru byrjaðar að
lifna í gróðurhúsinu á Keldnaholti þeg-
ar óveður braut húsið og fóru þær því
illa. Sáð var aftur í mars 1991 og var
hluti þeirra plantna gróðursettur á Stóra
Ármóti, að Hólum í Hjaltadal og að
Möðruvöllum í Hörgárdal í ágúst sama
ár. Áformað er að koma efniviðnum í
tilraunir á fleiri stöðum á næsta ári.
Tilraunþessi varstyrktaf Landgræðslu-
áætlun fram til ársins 1990.
Halldór Sverrisson
Samanburður á mismunandi
Frímkhi-stofnum á elri
Sumarið 1990 var gerð smitunartil-
raun með Frankia-geislasvepp á elri.
Notaðar voru sitkaölursplöntur af fræi
frá Skagway í Alaska. Fjórir erlendir
stofnar voru reyndir og voru þeir hrein-
ræktaðir í vökvaæti. Islenska smitefn-
ið var hnýðissmit frá náttúrlegu gróð-
urlendi við Garðyrkjuskóla ríkisins og
undan elritrjám á Mógilsá. Tilraunin
var gerð í gróðurhúsi á Keldnaholti.
Hæðarvöxtur í lok sumars, grænn
blaðlitur og fjöldi hnýða voru þau
atriði sem mæld voru og metin þegar
tilraunin var gerð upp í lok september.
í ljós kom að annar kanadísku stofn-
anna reyndist hafa algjöra yfirburði
yfir aðra stofna í þessari tilraun. Ætlun-
in var að halda tilrauninni áfram utan-
húss sumarið 1991. Svo illa vildi hins
vegar til að gróðurhúsið sem plönt-
urnar voru í brotnaði í stórviðri og fóru
plönturnar þá allar í eina kös svo að
hætta varð við framhaldið. Var þá
brugðið á það ráð að sá til plantna í
nýja tilraun. Var nú notað kvæmi frá
Matanuska-dal í Alaska sem e.t.v. er
heppilegra til útplöntunar en Skagway-
kvæmið. Plöntunum verður plantað
út sumarið 1992.
Liður í rannsóknaverkefninu var einnig
að kanna útbreiðslu Frankia ííslensk-
um jarðvegi. Var safnað sýnum úr
nokkrum gróðurlendum og elri plant-
að í þau. Tilraunin eyðilagðist einnig
í óveðrinu en sumarið og haustið 1991
var safnað sýnum á ný og þau send til
Svíþjóðar til þess að prófa hnýðis-
myndun við vel skilgreindar aðstæð-
ur. Niðurstöður liggja nú fyrir úr sýn-
um sem tekin voru í Esjuhlíðum. Hnýði
mynduðust í öllum þremur jarðvegs-
gerðunum en þó sýnu mest í efsta sýn-
inu sem tekið var í 300 m hæð yfir
sjávarmáli en í því smitaðist u.þ.b.
þriðjungur plantnanna.
Vísindasjóður styrkti verkefnið.
Halldór Sverrisson
Framleiðsla geymsluþolins
bakteríusmits fyrir niturbind-
andi plöntutegundir
Árið 1990 hófst samvinna Rala og
Iðntæknistofnunar íslands um fram-
leiðslu á lúpínusmiti sem hefði meira
geymsluþol en vökvasmitið sem hing-
að til hefur verið framleitt fyrir
lúpínusáningar Landgræðslu ríkisins.
Jakob Kristjánsson og Sigurbjörn Ein-
arsson á ITÍ tóku að sér að þróa smitefn-
ið en hlutverk Rala var að prófa ýmsar
smitefnisgerðir í gróðurhúsi og í útisán-
ingum. Niðurstaðan var að vikur væri
heppilegt burðarefni þegar um raðsán-
ingar er að ræða og hefur Landgræðsl-
an hug á að kaupa tækjabúnað til sótt-
hreinsunar á miklu magni af æti og
burðarefni. Búnaðurinn yrði staðsett-
ur á ITI til að byrja með en stefnt yrði
að því að flytja framleiðsluna í Gunn-
arsholt þegar aðstaða batnar þar.
Rannsóknasjóður styrkti verkefnið.
Halldór Sverrisson og
Jón Guðmundsson
Stofnerfðafrœði birkis
Unnið var áfram að rannsóknum á
stofnerfðafræði birkis semhófust 1985
með styrkfrá Vísindasjóði. Rannsókn-
irnar hafa einkum beinst að umfangi
erfðasamruna fjalldrapa og birkis og
áhrifum hans á breytileika og útlits-
gerð birkisins. Fjalldrapi, Betula nana,
varfrjóvgaðurmeð frjói af birki, Betula
pubescens, og fengust nokkrir blend-
ingar. Einnig reyndist unnt að frjóvga
þessablendinga með birkifrjói og feng-
ust 11 plöntur. Tegundirnar víxlast
stundum í náttúrunni og nefnist blend-
ingurinn skógviðarbróðir og var í upp-
hafi aldarinnar talinn til sérstakrar teg-
undar, en ósannað hefur verið til þessa
að hann brúaði bil milli tegundanna
þannig að erfðir gætu „flætt” úr fjall-
drapa yfir í birkið. Rannsóknirnar, sem
hafa einkum beinst að frumuerfða-
fræði, staðfesta að hluti hins mikla
breytileika íslenska birkisins á sér upp-
runa í „fjalldrapamengun” þess.
Rannsóknirnar gefa mikilvægar vís-
bendingar um aðlögunarhæfni íslenska
birkisins og eru jafnframt þýðingar-
mikill grunnur að kynbótum þess. Kyn-
bætur birkis hófust 1987 í samstarfi
nokkurra aðila og ganga vel þannig að
gróðursett verður í fyrstu afkvæma-
prófunina á þessu ári. Kynbæturnar eru
unnar með hefðbundnum hætti en rann-
sóknirnar munu hugsanlega leiða til
þess að hægt verði að tengja útlits-
gerð plantnanna merkigenum á litn-
ingunum. Þannig væri hægt að flýta
kynbótunum verulega með því að úr-
val yrði á smáplöntustiginu.
Þorsteinn Tómasson
og Kesara Jónsson
Kornkynbœtur
Kynbætur miða að því að fá fram
byggafbrigði sem henta til ræktunar
hérlendis og þola íslensk hvassviðri
ásamt því að vera fljótþroska og upp-
skerumikil. Bygg er sjálffrjóvga jurt og
til að fá fram breytileika verður að
víxla saman ólíkum einstaklingum með
handafli. Hefur það verið gert óspart,
34