Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1977, Síða 58

56 ÍSLENZKAR LANDBÚNABARRANNSÓKNIR
hvernig afurðatölurnar eru fundnar, og tala
verði um sérstök „skýrsluársáhrif”. Afurðir
þeirra kúa, sem ekki bera á fyrstu mánuðum
ársins, eru nær undantekningarlaust blanda
tveggja mjólkurskeiða. Hjá þriggja ára göml-
um kúm verður þannig, eftir því sem kýrin
ber síðar á árinu, stöðugt stærri hluti árs-
afurðanna afurðir frá fyrsta mjólkurskeiði.
Ekki eru tök á því að meta bein mjólkur-
skeiðsáhrif út frá ársafurðum, en ætla verð-
ur, að slík áhrif geti verið nokkur hjá kúm
af fyrsta og öðrum kálfi. Hjá yngstu kúnum
verður einnig einhver fylgni milli aldurs og
burðartíma, og þannig fléttast inn í burðar-
tímaáhrif hjá yngri kúnum aldursáhrif, sem
ekki gætir hjá fullorðnum kúm. Báðir þessir
þættir valda því, að fram koma reikningsleg
víxláhrif milli aldurs- og burðartímaáhrifa,
sem rekja má til skýrsluársins. Þessum tækni-
legu annmörkum við notkun á ársafurðum
til mats á afurðasemi gripanna eru meðal
annars gerð nokkur skil í elztu rannsóknum
á afurðatölum fyrir mjólkurkýr á Norður-
löndum (Johansson og Hansson, 1940,
Skjervold, 1949).
Þó að þessi víxláhrif séu háraunhæf í
þessum gögnum, skýra þau fremur lítinn
hluta af heildarbreytileikanum. Þess vegna
virðist ekki tækilegt að taka frekar tillit til
þeirra við mat á stuðlum, þar sem stuðlar,
er tækju tillit til víxláhrifanna, verða aldrei
metnir með viðhlítandi nákvæmni. Til slíks
þyrfti mun umfangsmeiri gögn, sem ófram-
kvæmanlegt er að fá vegna smæðar íslenzka
kúastofnsins. í öðru lagi hefur verið á það
bent, að nokkuð stór hluti víxláhrifanna sé
„tæknilegs eðlis", og virðist því rökrétt, að
þeim sé eytt á annan hátt en með leiðrétt-
ingu.
Til að fá mat á aldurs- og burðartíma-
áhrifum var því válið eftirfarandi reikni-
líkan:
En hér er
Y-jk = mæling á afurðum hjá ktukú,
p = meðaltal,
aj = áhrif aldurs kýrinnar; i = 3,..,8
bj = áhrif burðarmánaðar; j = i,.., 13,
Þar sem skipting í aídurs- og burðartíma-
hópa er mjög ójöfn, verður að nota aðferð
minnstu kvaðrata (least square), sem lýst er
af Harvey (1960), til að meta stuðlana.
Áhrifum búa er eytt með því, að líkingarnar
fyrir bú em leystar inn í (absorbed) normal-
líkingarnar, um leið og þær eru settar upp.
Til að fá mat á stuðlana em settar eftir-
farandi þvinganir á lausnirnar:
^ a± = Z b. = 0.
Einnig er gert ráð fyrir, að skekkjuliðurinn
hafi normaldreifingu með væntanlegt gildi
(expection) núll.
1 6. töflu eru sýndar niðurstöður fervika-
greiningar eftir framanskráðu reiknilíkani.
Þar kemur í ljós, að áhrif aldurs og burðar-
tíma em háraunhæf (P<0,01) fyrir alla fjóra
eiginleikana. Fjölfylgni (R2) er oft notuð sem
mælikvarði á það, hve mikið af breytileik-
anum ákveðið reiknilíkan skýri (Searle
1971). Þannig metið skýrir þetta reiknilíkan
mest af breytileika í hæsm dagsnyt, tæp 23%,
en fyrir fituprósentu skýrir það aðeins tæp
3%. Magnús B. Jónsson (1968) fann í
sinni rannsókn að sams konar reiknilíkan
skýrði 22% af breytileika í mjólkurmagni
á móti 18% hér. Rannsókn hans náði til
nautgripa á tiltölulega afmörkuðu svæði,
og auk þess tók hann með tveggja ára gamlar
kýr.