Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1977, Qupperneq 95

ÖRYGGI í AFKVÆMADÓMI Á NAUTUM 93
Á styrjaldarárunum (1939—1945) fór
skýrsluhald í nautgriparæktarfélögum víða
um heim svo úr skorðum, að afurðatölur fyrir
mæður og dætur voru yfirleitt áils ekki
lengur sambærilegar. Auk þess gefur þessi
aðferð, eins og henni var að jafnaði beitt,
ekki rétt mat á kynbótagildi nautsins. Við
þessum vanda var brugðizt á ólíkan hátt. I
Danmörku voru reistar sérstakar afkvæma-
rannsóknastöðvar, þar sem bornir voru sam-
an við sem líkastar aðstæður dætrahópar
undan nokkrum nautum. Á þessum árum
verður einnig sú bylting í nautgripakynbót-
um, að sæðingar eru teknar í notkun í stór-
auknum mæli. Við það varð öruggur af-
kvæmadómur á nautunum enn mikilvægari,
vegna þess að nú gátu einstakir gripir farið
að hafa miklu stórfelldari áhrif í ræktunar-
starfinu á skömmum tíma en áður var. Á
Bretlandseyjum var hafin sú aðferð að bera
saman dæmr nautsins, sem voru dreifðar í
búum bænda, við aðrar samanburðarhæfar
kvígur á sama búi á líkum aldri (Contempor-
ary comparison) (Robertson og Rendel,
Robertson et.al., 1956). Aðferð þessi
breiddist síðan til fleiri landa, en beitt var
ólíkum aðferðum eftir löndum. I sumum
löndum var brezka aðferðin nomð mjög lítið
breytt, en í öðrum löndum voru kvígurnar
bornar saman við allar kýr á sama búi. Þá
þarf að nota afurðatölur, sem eru leiðréttar
með tilliti til áhrifa mismunandi aldurs og
burðartíma kúnna. Þessar aðferðir hafa síð-
an verið endurbættar og hafa miðstöðvar þess
fræðistarfs cðrum fremur verið í Instimte of
Animals Genetics í Edinborg undir fomsm
Alans Robertsons og í Cornell-háskóla í
Bandaríkjunum undir stjórn C. R. Hender-
sons. Afkvæmarannsóknastöðvar voru reynd-
ar í ýmsum löndum, en náðu aldrei verulegri
útbreiðslu nema í Danmörku og eru þar nú
niður lagðar.
Hér á landi hófust sæðingar árið 1946.
Síðan voru reistar tvær afkvæmarannsókna-
stöðvar fyrir naut, hin fyrri í Laugardælum
í Árnessýslu á vegum Búnaðarsambands
Suðurlands árið 1952 og hin síðari að Lundi
við Akureyri á vegum Sambands nautgripa-
ræktarfélaga í Eyjafirði árið 1956 (Ólafur E.
Stefánsson, 1968). Þegar úrvinnsla úr
skýrslum nautgriparæktarfélaganna var hafin
í tölvu, í fyrsta sinn árið 1974 fyrir allt
landið, var um leið farið að reikna afkvæma-
dóm á nautin eftir afurðatölum úr skýrsl-
unum. Dætur nautsins eru bornar saman við
allar aðrar heilsárskýr á búinu, og eru af-
urðatölurnar leiðréttar með tilliti til áhrifa
aldurs og burðartíma. Framkvæmd einkunna-
útreikningsins hefur verið lýst annars staðar
(Jón Viðar Jónmundsson, 1975). Engar
rannsóknir hafa farið fram á því, hversu
nákvæmur þessi afkvæmadómur er né hversu
vel þær forsendur standast, sem hann er
reistur á.
I þessari grein verður birt yfirlit um nokkr-
ar erlendar rannsóknir, sem gerðar hafa ver-
ið á hliðstæðum þátmm og gæm varpað ljósi
á ýmis vandamál. I síðari hluta greinarinnar
er síðan gerð grein fyrir rannsókn, sem unnin
var til að kanna nákvæmni áðurnefndra
einkunnaútreikninga hér á landi.
ERLENDAR RANNSÓKNIR.
Afurðatölur frá afkvæmarannsóknastöðvun-
um í Danmörku vökm snemma mikinn áhuga
búfjárerfðafræðinga, þar sem þetta vom á
sínum tíma umfangsmestu og nákvæmustu
upplýsingar, sem þeir höfðu átt kost á að
vinna eftir. Eina fyrstu rannsókn, sem gerð
var á nákvæmni afkvæmarannsóknanna á
stöðvunum, unnu þeir Robertsson og
Mason (1956). Þeir fundu, að munur af-
kvæmahópanna á stöðvunum var miklu meiri
en hópa, sem voru dreifðir á bú bænda.