Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Blaðsíða 93

GRÓÐURSKILYRÐI, GRÓÐURFAR, UPPSKERA 91
gróðurs og hve mikið hefur tapazt af land-
gæðum við eyðingu þeirra. e) Kvistlendi
gefa mestu heildaruppskeru skóglausra
svæða á láglendi, en blómlendi á hálendi.
f) Minnst uppskera er af mosaþembum,
bæði á hálendi og láglendi, eins og vænta
má, því að þekja blómplantna og
byrkninga er þar aldrei meiri en 50%
samkvæmt skilgreiningu. Auk þess eru
mosaþembur oft þar, sem veður eru hörð
og gróðurskilyrði óhagstæðust.
Mælingar á uppskerumagni eru að
sjálfsögðu mikilvægur þáttur í ákvörðun
beitargildis og beitarþols gróðurlenda.
Beitarþolsútreikningar verða hins vegar
að styðjast við uppskerumeðaltöl margra
PLÖNTUVAL BÚFJÁR
Við mat á gildi lands til beitar og á
beitarþoli þess er að sjálfsögðu mikilvægt
að hafa sem gleggsta vitneskju um lost-
ætni beitarplantnanna og plöntuval þess
búfjár, sem nýtir landið. Allvíðtækar
rannsóknir hafa farið fram á plöntuvali
sauðQár hér á landi, nokkrar rannsóknir á
plöntuvali hreindýra, en litlar sem engar á
plöntuvali nautgripa og hrossa. (Sturla
Friðriksson, 1960, Ingvi Þorsteinsson,
og Gunnar Ólafsson, 1965 a og b, Ingvi
Þorsteinsson og Gunnar Ólafsson,
1967. Sóren Skjenneberg og Lars
SLAGSVOLD, 1968, iNGVlÞoRSTEINSSONOg
Gunnar Ólafsson, 1969. Ingvi Þor-
STEINSSON, ArNÞÓR G.ARÐARSSON, GuNN-
ar Ólafsson og Gylfi Már Guðbergs-
son, 1970).
Beitargildi plöntu er háð því, hversu
lostæt hún er, efnainnihaldi og meltan-
leika á hverjum tíma. Mikill munur er á
tegundum og jafnvel afbrigðum sömu teg-
undar að þessu leyti. Þessi munur getur
ára, og þegar hafðar eru í huga sveiflur á
uppskerumagni gróðurfélaga frá ári til
árs, er augljóst, að slíkir útreikningar eru
ekki einhlítir til þess að koma í veg fyrir
ofbeit. Til þess að tryggja það þarf að
fylgjast náið með nýtingu og ástandi gróð-
ursins um beitartímann og hagræða fjölda
búfjár og lengd beitartímans á afréttum og
í heimalöndum í samræmi við það. Um
þetta er nánar fjallað síðar í þessu riti.
Uppskerumælingum verður haldið áfram
á komandi árum, og með hinni nýju mæl-
ingaraðferð, sem áður var getið, mun þeim
fjölga stórlega, og því fleiri mælingar sem
liggja til grundvallar meðaltölunum, því
öruggari verða þau.
stafað af vaxtarlagi eða ytri gerð plönt-
unnar. Blaðríkar tegundir eru að öðru
jöfnu eftirsóttari en blaðsnauðar og stöng-
ulríkar. Plöntur með hörð og hrjúf eða
nállaga blöð eru ekki eftirsóttar og enn
síður plöntur með brennihár eða þyrna.
Oftar eru þó tegundir mismunandi
lostætar vegna munar á efnainnihaldi
þeirra, bæði að því er varðar magn efn-
anna og meltanleika. Með vaxandi
þroskastigi plantna minnkar innihald
þeirra af flestum efnum öðrum en tréni, og
meltanleiki þeirra minnkar. Nokkuð er
breytilegt eftir tegundum, hve mikið og
hve ört beitargildi plantnanna rýrnar
þannig. Samkvæmt því hafa sumar teg-
undir mest gildi til sumarbeitar, en aðrar
til haust-, vetrar- eða vorbeitar.
Lostætni plantna er mjög háð vaxtar-
skilyrðunr. Hún er meiri í frjósömum
jarðvegi en snauðum, votlendisgróður er
yfirleitt síður eftirsóttur en þurrlendis-
gróður, skuggaplöntur eru ekki eins lost-