Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1980, Blaðsíða 16

14 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
Verður ekki nánar farið út í þá sálma
hér, en gerð stuttlega grein fyrir íslenzkum
gróðurfélögum, hvernig þau eru flokkuð
og hvernig einkennd, svo og leitazt við að
sýna fram á, hvernig þau mótast af lífs-
skilyrðunum.
Frá því fyrst er tekið var til að lýsa
íslenzkum gróðurfélögum, er Stefán Stef-
ánsson gerði gróðurlýsingu Vatnsdals
1894, hafa gróðurlendin verið einkennd
við landslag og staðhætti í samræmi við
íslenzka málvenju. Peir Stefán og Helgi
Jónsson gerðu síðan yfirlit yfir gróðurlendi
Islands í megindráttum, og hefur því verið
fylgt síðan, en fyllt út í þá umgerð, sem
þeir sköpuðu, af þeim H. Mölholm-Han-
sen og höfundi þessa yfirlits.
Eins og þegar hefir verið bent á, eru það
lífsskilyrðin, sem ráða því, hvernig teg-
undirnar skipa sér saman, og hefur við
athugun komið í ljós, að fátt ræður þar
meira en jarðrakinn eða ef til vill öllu
heldur, hversu hátt jarðvatnið stendur í
jarðveginum. En vitanlega kernur fleira til
greina: frjósemi jarðvegs, snjóalög á
vetrum, skjól, sólfar, halli landsins og
fleira. Og þá má ekki gleyma hlut manns-
ins og þeim áhrifum, sem hann hefur á
myndun og þróun gróðurfélaga. En hafa
skal hugfast, að gróðurfélögin eru síður en
svo óumbreytanleg. Væri jafnvel nær að
segja, að þau séu síbreytileg, enda þótt
breytingarnar gangi misjafnlega hratt. en
undirrót allra breytinga er vitanlega
breyting á lífsskilyrðum, og þar á maður-
inn ekki lítinn hlut að. Ljósasta dæmið er
þurrkun lands, sem gjörbreytir gróðurfari
á örfáum árum. Þá hefur beit búfjár verið
harla örlagarík í tímanna rás. Löngum
heyrist hamrað á því, hvernig beitin rýri
landið og verði oft upphafgróðureyðingar,
sem uppblásturinn reki síðan smiðshöggið
á. Sú gróðureyðing blasir hvarvetna við.
Eitt af því, sem m. a. er sérkennilegt við
íslenzkan gróður, er það, hve mörkin milli
gróðurfélaga, einkum hinna smærri ein-
inga, eru oft óskýr, svo að landinu má oft
líkja við tiglagólf. Orsakir þessa má helzt
rekja til þess, að jarðvegur er einleitur að
efnasamsetningu, oft lítill munur á hæð
jarðvatns og það breytilegt milli ára á að-
liggjandi svæðum, flóra landsins tegunda-
snauð og því minni samkeppni milli ein-
stakra tegunda. Þar við bætist svo óstöð-
ugleiki gróðurlendanna og hin þrotlausa
barátta. Bent hefur verið á, að beitin hafi
átt mikinn þátt í að jafna út mörkin milli
gróðurfélaganna, og mun það vera svo á
þeim stöðum, sem beitaráhrifin eru mest.
(Ágúst H. Bjarnason, 1979).
Gróðurkortagerð er í því fólgin að
marka á kort legu og víðáttu einstakra
gróðurfélaga, bæði til þess að fá hugmynd
um víðáttu gróins lands og hver hlutur
einstakra gróðurfélaga sé í allri gróður-
þekjunni. Þegar hér er talað um gróið
land, er átt við það land, sem gróðurinn
setur svip sinn á og hefur gildi til fóðuröfl-
unar. Sandar og flestir melar lenda utan
við það hugtak. Það var ljóst, að tiltölu-
lega létt væri að marka hin helztu megin-
gróðurlendi á kort, t. d. allt votlendi í einu
lagi o. s. frv. En jafnljóst var það, að innan
hvers slíks gróðurlendis voru gróðursveitir
eða gróðurhverfi með mjög ólíku notagildi
eftir því, hvaða tegundir væru þar
drottnandi. Það gæfi því býsna villandi
hugmynd, ef allt votlendi væri þannig
tekið í einu lagi. En því nákvæmar sem í
sakirnar yrði farið, því torveldara yrði
viðfangsefnið. Nú kemur það einnig til, að
oft þekur hvert gróðurhverfi einungis
lítinn blett á tilteknum svæðum. Auðvitað
væri æskilegt að fá fram öll gróðurhverfi á