Ljósmæðrablaðið - des. 2020, Síða 80

80
Emma Goldman
„Þegar fæðingin er yfirstaðin langar mig að hvísla ofurlágt
í litla eyra nýburans, sérstaklega að stelpunum: „Stattu upp
fyrir sjálfri þér, vertu uppreisnarseggur, byltingarsinni“
Emma Goldman fæddist árið 1869 í Kovno í rússneska keisaradæm-
inu. Strax sem ung stúlka mótmælti hún harðræði og grimmilegum
líkamlegum refsingum á samnemendum sínum innan skólaveggj-
anna og var fyrir vikið svipt einkunnum og neitað um framgang.
Hún og fjölskylda hennar urðu einnig fyrir aðkasti og útskúfun sem
gyðingar og þegar hún var 17 ára flúði hún til Bandaríkjanna í leit
að betra lífi. Í Bandaríkjunum biðu hennar áframhaldandi erfiðleik-
ar og örbirgð. Hún vann myrkranna á milli til að láta enda ná saman
en fékk uppsagnarbréf þegar hún gat ekki á sér setið og mótmælti
því harðræði sem konur þurfu að líða innan veggja verksmiðjanna.
Emma helgaði líf sitt baráttu fyrir frelsi manneskjunnar undan
oki og valdníðslu. Hún varð einn fremsti baráttumaður anarkista í
Bandaríkjunum og á heimsvísu og barðist gegn hvoru tveggja, mis-
skiptingu kapítalismans sem og kommúnistastjórn Sovétríkjanna
sem hún áleit svik við frelsisbyltingu fólksins. Hún var einn mesti
ræðuskörungur síns tíma og trekkti að fjölda fólks á samkomum um
gjörvöll Bandaríkin, sem þó flestar voru bannaðar og umkringdar
lögreglu. Í fjölmiðlum var hún jafnan kölluð „hættulegasta kona
Bandaríkjanna“.

Emma Goldman var margsinnis handjárnuð fyrir skoðanir sínar
og sat nokkrum sinnum í fangelsi. Það var þar sem ást hennar á
hjúkrunarstarfinu vaknaði. Innan veggja fangelsisins vann hún við
hjúkrun við hræðilegar aðstæður, sjálf fangi. Eftir að hún losnaði
úr prísundinni hélt hún áfram að sinna hjúkrunar- og ljósmóður-
störfum meðal fátækra innflytjenda í New York ásamt ástríðurfull-
um byltingarstörfum í anarkistahreyfingunni. Hún sá með eigin
augum hvernig fátækar konur gátu með engu móti brauðfætt börn
sín og framkvæmdu jafnvel hættulegar fóstureyðingar á sjálfum sér
sem enduðu með ósköpum. Emma varð sannfærð um mikilvægi
getnaðarvarna í frelsisbaráttu kvenna. Getnaðarvarnir væru einn
lykill að innihaldsríku lífi þeirra sjálfra, efnahagslegu sjálfstæði og
síðast en ekki síst frelsis í ástum. Hún talaði alla tíð fyrir frjálsum
ástum og var ein fyrst kvenna í Ameríku til að tala opinskátt fyrir
getnaðarvörnum. Hún var m.a. tekin föst þegar hún hélt fyrirlestur
um getnaðarvarnir og rétt kvenna til að ráða sér sjálfar og takmarka
barneignir. Síðar studdu félagar hennar í anarkistahreyfingunni
hana til að nema hjúkrun og ljósmóðurfræði í Vínarborg.
Emma sinnti fjölda fátækra kvenna inni á heimilum sínum og
studdi þær í heilsueflingu jafnt sem meðgöngu og fæðingu. Sjálf
sagðist hún berjast fyrir „sjálfstæði kvenna og rétti kvenna til að sjá
fyrir sér, að lifa fyrir sig sjálfar, að elska hvern þann sem þær vilja og
eins marga og þær vilja ... frelsi fyrir konur og menn, frelsi athafna,
frelsi skoðana, frelsi til ásta og frelsi í móðurhlutverkinu.“ Emma
var gerð brottræk bæði frá Bandaríkjunum og Sovétríkjunum fyrir
skoðanir sínar. Brottreksturinn frá Bandaríkjunum reyndist henni
þungbært áfall það sem hún átti eftir ólifað enda hafði hún helgað
ævistarf sitt baráttunni þar. Seinni hluta ævinnar var Emma í stöð-
ugri leit að öruggu skjóli bæði í Evrópu og Kanada en oftar en ekki
kom hún að luktum dyrum. Hún dó árið 1940 í Toronto, Kanada.
Emma Goldman hvikaði aldrei frá sannfæringu sinni og lét aldrei
þagga niður í sér, sama hvaða hótanir dundu á henni: „Þótt ég sé
ekki sérstaklega áfjáð í að fara í fangelsi þá mun ég engu að síður
gera það með glöðu geði ef það styrkir baráttuna um mikilvægi
getnaðarvarna og losar okkur undan úreltum lögum“.
Portrett:
Lóa Hjálmtýsdóttir