Bændablaðið - 22.10.2020, Blaðsíða 40

Bændablaðið | Fimmtudagur 22. október 202040
LESENDABÁS
Ekki bara lífsstíll, en líka það
Nokkurt fjaðrafok hefur orðið
vegna þess að ráðherra landbún-
aðarmála, Kristján Þór Júlíusson,
missti það út úr sér á þingi að
heyra mætti það í viðtölum eða á
máli einhverra að það að stunda
sauðfjárbúskap væri meira spurn-
ing um lífsstíl en afkomu. Alla
vega efnislega eitthvað á þessa leið.
Séu slík ummæli sett í það nei-
kvæða samhengi að þar með sé eðli-
legt að sauðfjárbændur, eða bændur
almennt, sætti sig við að búa við
lakari lífskjör en aðrir er eðlilegt að
slíkt veki uppnám. Fyrri fullyrðingin
þarf ekki að vera röng né neikvæð þó
tengingin við afkomu sé það.
Nú ætlar undirritaður ekki að
reyna að lesa inn í hug ráherrans
og hann svarar fyrir sig sjálfur. Er
reyndar nokkuð viss um að hann
er hafður fyrir rangri sök hvað það
varðar að hann vilji ekki bændum
vel. Ýmsir hafa haft á þessu miklar
skoðanir og notað stór orð. Hefur
það sinn gang. Það er ekki aðalatriði
málsins. Heldur hitt; er eitthvað efn-
islegt og málefnalegt hér á ferð sem
verðskuldar að viti bornar mann-
eskjur í sæmilegu jafnvægi ræði það
með rökum.
Lífsstíll og lífvænleg kjör
Mín sýn á þessa hluti er einföld
og sótt í allnokkurn sjó reynslu og
tengingar við samfélag bænda frá
fyrstu meðvitundardögum. Það er
vissulega lífsstíll, val sem betur fer
í flestum tilvikum nú til dags, hvort
þú yrkir óðal feðranna og mæðranna,
eða kemur úr annarri átt og setur þig
niður í sveit, og gerist bóndi.
það er ávísun á tiltekin lífsstíl,
gerólíkt umhverfi borið saman við
að kaupa sína fyrstu íbúð, t.d. á 3.
hæð í blokk í Úlfarsárdal, finna sér
vinnu og veðja allri sinni framtíð á
þéttbýlið. En væntingarnar til lífsins
eru væntanlega svipaðar hjá ungu
fjölskyldunum tveimur, þeirri sem
hefur búskap í sveit og hinnar sem
flytur í blokkina. Það eru vonir um
gott líf, afkomuöryggi, heilbrigt
umhverfi fyrir börnin að alast upp
í, að þau komi til með að eiga sín
opnu tækifæri í lífinu til að gera það
sem þau velja sér til handa.
En þarf að ræða um það, þarf að
ætla einhverjum það, að við viljum
ekki öll að þessar tvær fjölskyldur
eigi sem jafnasta möguleika í lífinu?
Hver býður sig fram?
Það breytir hins vegar ekki því
að þær velja hvor sinn veg. Eiga þær
ekki að geta gert það í fullri vissu
þess að þær tilheyri sama samfélagi
eftir sem áður? Þær verði hluti af
mengi, hluti af samtaki manna, sem
séu að róa í sömu átt?
Það sem undirrituðum líkar illa
við upphlaup út af litlu sem engu af
þessu tagi (hálfri klaufalegri setn-
ingu hjá Kristjáni Þór) er að það er
vísasti vegur til að drepa niður alla
vitræna umræðu um það sem máli
skiptir.
Kjarni málsins
Kjarni málsins er sá að ef við viljum
að hér búi ein þjóð í einu landi, nær
er að segja í nútímanum að hér sé
eitt samfélag manna í einu landi,
þá þurfa bæði lífskjör og aðstæður
að vera það skyldar að ekki sé gjá
í millum. Það er okkar stóra verk-
efni, að það að vera Íslendingur í
skilningnum að búa á Íslandi, geri
þig hluta af heild sem á saman. Sem
finnur til sameiginlegrar ábyrgar og
viðurkennir að okkur varðar hvert
um annað. Hér má enn gera miklu
betur þó margt hafi þokast í jöfn-
unarátt svo sem með ljósleiðaravæð-
ingu, bættum vegasamgöngum,
jöfnun flutningskostnaðar, nú niður-
greiðslum á flugförum o.s.frv.
Sauðfjárbændur eða bændur yfir-
leitt, sjómenn og stöðumælaverðir
eru alveg eins settir að þessu leyti.
Það er líka pólski járnsmiðurinn sem
kom til Íslands fyrir 25 árum síðan
og konan frá Taílandi sem er búin
að skúra á Landspítalanum í 18 ár.
Komum okkur inn í nútímann og
fögnum fjölmenningarlegu og fjöl-
breyttu samfélagi á Íslandi sem á að
taka utan um alla.
Vonandi leiðir nauðsynleg víð-
sýni til viðurkenningar á því að land-
búnaðurinn og sveitirnar, búsetan
þar, eru hluti af kjarnanum. Hluti af
því sem er Ísland. Það er eitthvað
um spámenn sem samkvæmt eigin
orðum vilja bændum og sveitunum
vel, en hafa samt allt á hornum sér
þegar núverandi starfsumhverfi
landbúnaðarins er til umræðu. Það
er að sjálfsögðu ekki hafið yfir gagn-
rýni. En ég veit ekki samt hvort ég á
að óska okkur þess að þær, þeir og
þau sem níða núverandi fyrirkomu-
lag, en elska samt landbúnaðinn að
eigin sögn, verði reynd af gerðum
sínum. Ég spyr gagnrýnendur um
tillögur til úrbóta á móti?
Eins og ástandið hvað sauð-
fjárbúskapinn varðar kemur mér
fyrir sjónir er það ekki endilega
framleiðslustýring og ríkisstuðn-
ingur í formi beingreiðslna sem er
frumorsök vandans, nema þá í þeim
skilningi að stuðningurinn sé ekki
nógu ríkulegur. Það er hins vegar
afurðaverðið til sauðfjárbænda, það
sem þeir fá fyrir framleiðslu sína
gegnum markaðinn, sem er neðan
við allt velsæmi. Verðhrunið sem hér
varð fyrir 3-4 árum og sáralítið hefur
gengið að hífa til baka, á tímum
bullandi uppgangs í hagkerfinu og
aukins kaupmáttar eins og var þá,
hefur aldrei verið útskýrt þannig að
ég sætti mig við. Stjórnvöld eru að
sjálfsögðu ekki undanskilin ábyrgð
og gætu vel gert betur, en þar aug-
ljóslega er eitthvað mjög mikið að
þegar kemur að verðlagningu og
virðiskeðju í sauðfjárbúskap. Og,
til að það sé nú sagt, ég misskiljist
ekki og verði bitinn á barkann eins
og Kristján Þór, þá er afkoma sauð-
fjárbænda algerlega óforsvaranleg
og stórhættulegt ef ekki verður þar
veruleg breyting á til hins betra og
það fljótt.
Framtíðarlandið
Framtíðarlandið er hins vegar
spennandi og verðskuldar miklu
meira en ódýrt dægurþras. Ísland
hefur kjöraðstæður til að verða mat-
vælastóriðjuland, velmegunarland.
Ef við glutrum ekki niður því sem
fámenni og einangrun, áður böl og
næstum útrýmingarorsök þessar
þjóðar, hafa skilið eftir handa okkur
svo sem stórbrotna náttúru, landrými
og auðlindir, í höndum fámennrar
þjóðar, þá eru okkur allir vegir færir.
Eða hvar á hnettinum annars staðar
telja menn betra að búa, hvar annars
staðar vænlegra að velja framtíð
fyrir börnin sín?
Og, það þarf ekki að taka það
fram, það gildir ósagt, að bænd-
ur og búseta í sveitum landsins er
hluti af hinni sjálfbæru framtíð.
Landbúnaðurinn er mikilvægari nú
en nokkru sinni um leið og við setj-
um á okkur loftslags- og sjálfbærn-
igleraugun.
Steingrímur J. Sigfússon
Höf. er forseti Alþingis og
fyrrv. ráðherra landbúnaðar-
mála nokkrum sinnum.
Steingrímur J. Sigfússon.
Nútímavæðum vélasölu
– Heimasíður vélaumboða landbúnaðartækja á Íslandi segja ekki nóg
Hvaða leið er best að
fara þegar fjárfesta
á í nýju eða notuðu
land búnaðartæki? Í
dag þegar fólk kaup-
ir sér bíl eða tölvu fer
það beinustu leið inn á
heimasíður söluaðila og
sér þar allt vöruúrval og
verð. Þegar kemur að
landbúnaðartækjum er
sagan önnur.
Einhvern veginn hefur markaður
á landbúnaðartækjum dregist aftur úr
og ekki þurft að standa undir sömu
kröfum og álíkar síður. Heimasíður
þessar veita takmarkaðar upplýs-
ingar og oftar en ekki leiða þær
notandann inn á erlendar umboðs-
síður. Til þess að fá einhverjar upp-
lýsingar þarf yfirleitt að hringja í
umboðin. Viljum við ekki geta valið
þau tæki sem við viljum kaupa áður
en söluferlið hefst við sölumann?
Sölumaðurinn hefur eigin hags-
muna að gæta og reynir ef til vill að
hvetja til kaupa á dýrustu tækjunum.
Neytandinn ætti að geta gert upp
hug sinn á auðskiljanlegri heimasíðu
sem hefur allar upplýsingar tilbúnar,
frekar en í símtali við sölumann.
Framtíðarsýnin er sú að notandi
ætti að geta unnið sína forvinnu
heima á vandaðri heimasíðu, borið
saman verð í íslenskum krónum,
tæknilegar upplýsingar tækja og
hvort þau henti hans þörfum og
þannig sparað tíma
fyrir bæði sig og sölu-
manninn.
Við erum algjörlega
viss um það að með
betri framsetningu
upplýsinga munu bæði
sölumenn og neytendur
hagnast þar sem neyt-
endur geta gert upplýst-
ari kaup og sölumenn
geta betur komið á framfæri vöru-
úrvali sínu.
Með þessu áframhaldi gætu
íslenskir bændur farið að horfa fram-
hjá íslenskum söluaðilum og farið
beint í erlenda söluaðila. Er þetta
framtíðin sem við viljum sjá? Nei,
við viljum geta verslað við íslenska
söluaðila sem veita okkur örugga og
ábyrga þjónustu.
Bændadeild II
Landbúnaðarháskóla Íslands
Fram kemur að not fyrir mislita
ull séu engin og hún verðlaus og
því á ekki að borga neitt fyrir
hana. En við verðum samt að rýja
kindurnar okkar. Annars líður
þeim ekki nógu vel.
Þá þarf að finna eitthvert hlut-
verk fyrir þessa mislitu ull. Ekki satt?
Helst að búa til einhver verðmæti
úr henni.
Þeir sem hafa verið með ull
í höndunum vita að mislit ull er
oft alveg óskaplega falleg. Lita-
samsetningin er stundum eins og
listaverk. En það vita það ekki alveg
eins margir að garn sem unnið er úr
mislitri ull (flekkóttri) er mjög oft
mýkra en ull af einlitum kindum.
Það er líka hægt að búa til mis-
jafna tóna úr flekkóttum reyfum.
Gera band sem er næstum ljósgrátt
og yfir í band sem verður mjög dökk-
grátt. Og móflekkótt gefur misdökka
tóna af brúnu.
Það væri því hægt að búa til garn
sem hentaði í peysu með mynstri
með því að vinna úr 2 til 3 reyfum.
Það myndi meira að segja duga í 3
peysur og jafnvel vettlinga og húfu
með.
Það er einstök upplifun að prjóna
flík handa sjálfum sér úr garni sem
unnið er úr ull af sinni eigin kind.
Að geta sagt að peysan sem
maður er í sé af henni Prúð eða
Blökk eða Gráflekku. Það gefur
peysunni aukið verðmæti.
Það væri ekki amalegt að gefa
barnabörnunum peysu eða húfu í
jólagjöf sem væri prjónuð úr ullinni
af lambinu sem þau hjálpuðu til við
að koma í hagann í vor eða sóttu í
réttina í haust.
Það er ákaflega skemmtileg upp-
lifun og flíkin fær nýtt gildi af því
hún hefur sögu.
Við í smáspunaverksmiðjunni
Uppsuna höfum spunnið garn fyrir
þá sem vilja prófa að upplifa þessa
tilfinningu. Þeir hafa verið ánægðir
með útkomuna og allir sammála um
þessa upplifun.
Tilgangurinn með þessu bréfi er
að benda á þennan möguleika og
hvetja ullareigendur til að kynna
sér hvað þarf til að koma þessu í
framkvæmd. Það er einfaldara en
margur heldur.
Hulda Brynjólfsdóttir
Að prjóna af kindinni
sinni – einstök upplifun
– Verðskrá fyrir ull þetta haustið hefur verið birt
Hulda Brynjólfsdóttir.