Bændablaðið - 22.10.2020, Blaðsíða 43

Bændablaðið | Fimmtudagur 22. október 2020 43
á upplýsingum en biðtími þýðir í
raun að vinnuflæði stöðvast af ein-
hverjum völdum. Þetta gæti t.d.
verið vegna þess að einhver þarf að
nota vél við verkþátt sem á sama
tíma er í notkun af öðrum.
Biðtími gæti líka verið vegna
þess að einn er að leita að einhverju
og aðrir þurfa að bíða á meðan eða
vinna stöðvast tímabundið við
verk vegna þess að einhver þarf
að skreppa frá, tala í síma
og þ.h. Þetta má leysa
með bættu skipulagi
og t.d. jafna út
álag og eftirspurn
eftir vélum innan
dagsins. Þá er
kostur að reyna
að gera verkefn-
in þannig úr garði
að einn maður geti
leyst þau en einnig
að vera með kláran
verkefnalista sem hægt
er að ganga í, komi upp
óvæntur biðtími hjá einhverjum á
búinu. Þá er alltaf mælt með því að
vera með gott skipulag á hlutum,
svo ekki verði til óþarfa bið einungis
vegna þess að verið sé að leita að
einhverju.
2. Sóun vegna flutninga
Flutningar eru ein gerð sóunar sem er
vel þekkt í búskap og sérstaklega þar
sem búið er með skepnur í nokkrum
útihúsum eða á nokkrum stöðum og
þá þarf að flytja dýr, fóður o.s.frv.
Þá er t.d. akstur með hálfu álagi skil-
greind sem sóun undir þessum lið
eða óþarfa flutningar á fóðri eins
og burður á mjólk í kálfa sem e.t.v.
mætti leysa með einföldum hætti.
Horfa ætti til þess á hverjum tíma
hvernig megi lágmarka flutninga t.d.
með því að skoða hvort stytta megi
flutningavegalengdir með því að
staðsetja hluti betur. Þá má spara
flutninga með því að koma sér upp
fyrirfram heppilegum lausnum eins
og t.d. sérstökum verkfærakössum
vegna burðarhjálpar eða meðferðar
smákálfa (merkingar o.fl.) svo rétt
tæki og tól séu alltaf við hendina og
hver sem er geti gripið til þeirra svo
dæmi sé tekið.
3. Sóun vegna birgða
Allar umfram birgðir eru sóun en
eigi að geyma allt, þá þarf ansi mikið
geymslupláss. Stórt svæði hefur líka
oft í för með sér að það getur verið
erfitt að finna þá hluti sem maður
hefur þörf fyrir. Fóður og varahlutir
eru oft eitthvað sem við eigum í
geymslu, en hugsunin með þessum
lið sóunar er að lágmarka magnið
sem er í geymslu svo það séu t.d.
ekki til varahlutir til margra ára svo
dæmi sé tekið.
Algeng sóun vegna birgða er
einnig óreiða í geymslum sem veld-
ur oft vinnutöfum við leit að hlut
og stundum geta hlutir í geymslu
hreinlega dagað uppi og orðið óþarf-
ir áður en það þarf að nota þá. Til
þess að draga úr þessari sóun er
mælt með því að halda birgðum í
lágmarki og koma upp góðu og aug-
ljósu skipulagi á geymslurýmin svo
það fari ekki óþarfa tími í að leita.
Þá er mælt með því að kaupa inn
hóflegt magn af fóðri í einu, þannig
að rýmisþörfin í geymslu sé minni
auk þess sem fóðurgæðin eru oftast
betri sé keypt inn reglulega.

4. Sóun vegna ofvinnslu
Ofvinnsla verður þegar eitthvað er
gert sem viðskiptavinurinn borgar
í raun ekki fyrir og skapar þannig
ekki virðisauka.
Dæmi um ofvinnslu sem flokk-
ast sem sóun er t.d. þegar kálfar fá
sérstaklega mjólk frá eigin móður
mörgum dögum eftir fæðingu,
ofþrif, of margir fóðrunarhópar
miðað við bústærð o.fl. Til þess að
lág-marka þessa sóun þarf að fara
yfir alla verkferlana á búinu og
meta hvort einhverjir þeirra séu í
raun ekki virðisaukandi og mætti
því í raun hætta eða draga úr. Best
er að gera skipurit (SOP) svo allir
sem vinna á búinu séu sammála um
hvernig hlutirnir skuli gerðir.
5. Sóun vegna offramleiðslu
Þegar framleitt er of mikið miðað
við þörfina dregur það úr skilvirkni
þar sem nota þarf ákveðnar auðlindir
eins og vinnu eða vélar til að fram-
leiða þessa umframvöru.
Dæmi um offramleiðslu
er t.d. of mikil fram-
leiðsla á gróffóðri,
bygging á of stórri
aðstöðu fyrir þann
fjölda gripa sem
er á búinu, of
mikill ásetn-
ingur á kvígum
vegna viðhalds
kúastofns búsins
o.fl. Til þess að
draga úr þessari gerð
af sóun þarf fyrst og
fremst að vera með góð og
rétt viðmið um þarfirnar fyrir mis-
munandi verkferla og þá að stunda
góða bústjórn svo ekki verði um
offramleiðslu að ræða
6. Sóun vegna óþarfa hreyfinga
Óþarfar vinnuhreyfingar eru sóun.
Allar hreyfingar verða að auka verð-
mæti framleiðslunnar ella flokkast
þær sem sóun í LEAN.
Þessi tegund sóunar veltur mikið
á uppbyggingu búsins og hvort mikil
handavinna er á bænum og dæmi
um óþarfa hreyfingu er t.d. ef farið
er nokkrum sinnum fram og til
baka fyrir það sama. Það þarf því
að horfa til þess að lágmarka óþarfa
hreyfingar með því t.d. að huga að
bestu staðsetningu hinna ýmsu hluta,
þannig að lágmarks tími fari í það
að sækja þá vegna reglubundinnar
vinnu. Þá má einnig horfa til kaupa
á búnaði til að takmarka óþarfa og
endurtekna hreyfingu.
7. Sóun vegna mistaka
Mistök sem eiga sér stað í tengslum
við verkefnin eru augljós sóun og
þar sem fólk vinnur geta alltaf orðið
mistök.
Þekkt dæmi um mistök í kúabú-
skap eru t.d. að kálfum er gefin of
mikil mjólk eða með röngu hitastigi,
heilfóður er ekki blandað rétt, lyf-
jablönduð mjólk fer saman við og
fleira mætti taka til. Mistök þarf að
reyna að lágmarka og það er best
gert með því að setja upp skipurit
(SOP) sem sýna verkflæði og -ferla.
Þá er mikilvægt að vera með skýrt
skipulag varðandi samskipti fólks á
búinu svo lágmarka megi möguleg
mistök.
Nýting þekkingar og
vinnutímans
Til viðbótar við áðurnefndar 7
gerðir sóunar eru einnig 2 gerðir
sóunar sem snúa beint að þeim sem
vinna á búinu.
Þessar tvær gerðir snúast um
annars vegar ónýtta þekkingu og
hins vegar ónýtta auðlind ef svo má
að orði komast. Ónotaða þekkingin
kemur við sögu ef það er t.d. einhver
á búinu sem býr yfir mikilli þekk-
ingu eða reynslu en nýtir hana ekki.
Þetta gæti t.d. verið að einhver sé
mjög góður í að beiðslisgreina en
samt sér einhver annar aðallega um
þann verkþátt. Hin ónýtta auðlind er
svo í raun betri nýting vinnutíma og
snýst um að hámarka afkastagetu og
nýtingu vinnukraftsins. Óþarfa tafir
í tengslum við of langa kaffi- eða
matartíma, símanotkun eða önnur
óvinnutengd sóun á tíma dregur úr
afköstum enda nýtist þá tíminn ekki
til almennrar vinnu á búinu.
Þegar LEAN aðferðarfræði er
beitt skiptir mestu máli að allir þeir
sem vinna á búinu komi að því að
koma kerf-inu á. Án aðkomu allra er
ekki hægt að fá það besta út úr kerf-
inu enda skiptir mestu máli að bent
sé á sóun á öllum stigum, svo finna
megi lausnir til að draga úr sóuninni
og bæta árangur búskaparins.
Bænda
MARSHALL
FJÖLDREIFARAR
Helstu kostir Marshall fjöldreifarana eru:
• Gúmmidemparar á drifi að dreifisniglum sem minnkar hættu á brotum.
• Aðaldrifið er byggt fyrir 185 hestafla átak og er með 10mm brotbolta.
• Lokaður og sléttur kassi gerir dreifaran mjög auðveldan í þrifum.
• Tvívirkur tjakkur sem þrýstir hlassinu aftur að dreifisniglum.
• 10mm þykkt og mjög slitsterkt stál í dreifisniglum.
• Engin leki úr kassa á vegi þó hlassið sé blautt.
• 12mm sverir og snúanlegir kastuggar.
• Engar keðjur sem þarf að strekkja.
Hausttilboð á
Marshall fjöldreifurum
Verðdæmi:
Marshall 9 tonna lokaður
dreifari með vökvalyftu loki.
Kr. 3.788.000
Kr: 4.697.120 m/vsk m.v. gengi STP 180
Fagráð í lífrænum búskap tilkynnir:
Lífræn ræktun, umhverfi og lýðheilsa
Málþing um lífrænan landbúnað
Fundarsalur: Hótel Sögu / Rafrænt málþing
12. nóvember 2020 frá kl 10.00 -16.00
Fundarstjóri: Ragnheiður I Þórarinsdóttir, rektor LBHÍ
Kl. 10.00: Lífræn ræktun og kolefni í jarðvegi – binding eða losun ?
Þorsteinn Guðmundsson, doktor í jarðvegsfræði frá Háskólanum í Aberdeen,
prófessor við LBHÍ.
Kl. 10.45: Hringrásarkerfið – næringarefni í umferð á Íslandi
Cornelis Aart Meijles, umhverfisverkfræðingur og sérfræðingur hjá RML í
hringrásarhagkerfum
Kl. 11.40: Lífræn ræktun í grundvallaratriðum
Gunnþór Guðfinnsson, garðyrkjufræðingur og lífrænn bóndi í Skaftholti fjallar um
lífræna ræktun í framkvæmd
- Hádegishlé kl. 12.15 -
Kl. 13.00: Lífrænt ræktuð matvæli og áhrif á heilsu. Samantekt nýjustu
rannsókna
Prófessor Carlo Leifert (PhD, Dipl. Ing. Agr.) Doktor í örverufræði, Southern Cross
University
Kl. 13.45: Lífræn sauðfjárrækt á Íslandi – hvað þarf til ?
Sveinn Margeirsson, doktor í iðnaðarverkfræði
Kl. 14.40: Lífræn framtíð á Norðurlandi – sjónarmið nýliða
Sunna Hrafnsdóttir, lífrænn bóndi að Ósi í Hörgársveit.
Kl. 15.15: Umræður og samantekt
Málþingi lokið kl. 16.00
Hægt verður að tengjast málþinginu í gegnum fjarfundarbúnað.
Hlekkurinn auglýstur síðar.