Morgunblaðið - 27.11.2020, Blaðsíða 14

Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Sólheimajökull Aðstaða og öryggi.
Í vikunni opnaði Þórdís Kolbrún Reyk-
fjörð Gylfadóttir ferðamálamálaráð-
herra göngustíg við Sólheimajökul í
Mýrdal sem leiðir gesti að útsýnissvæði
þar sem hægt er að horfa til jökuls og
lóns. Sólheimajök-
ull er einn af vin-
sælli við-
komustöðum
ferðamanna á Ís-
landi en aðstaðan
hefur ekki verið
nógu góð.
Gerð stígsins
var samstarfsverk-
efni stjórnvalda og
ferðaþjónustunnar
á svæðinu í
tengslum við verkefni Slysavarna-
félagsins Landsbjargar, SafeTravel.
„Á undanförnum árum hefur orðið
bylting í innviðum ferðamannastaða
þótt enn sé verk að vinna,“ segir Þórdís
Kolbrún. Kostnaður við stígagerð var 11
milljónir kr. og greiðir ráðuneyti 70%
upphæðar en landeigendur afganginn.
Sólheimajökull í Mýrdal
Stígur opnaður
Þórdís Kolbrún
Reykfjörð
Gylfadóttir
14 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 2020
Manneskjan er flókið fyrir-bæri og margt þarf aðsmella saman svo henni líði
vel og hún geti notið lífsins. Allt sem
við gerum hefur einhver áhrif á okkur
til góðs og heilsueflingar eða í hina
áttina. Svefn, mataræði, hreyfing,
samskipti við aðra og ótalmargt fleira
skiptir máli. Líka hvernig við hugs-
um, er glasið þitt hálffullt eða hálf-
tómt? Góðu fréttirnar eru þær að við
getum sjálf haft mikil áhrif á heilsu
okkar og líðan með hegðun okkar.
Hægðatregða er algengt vandamál
bæði hjá börnum og fullorðnum. Það
er ef til vill ekki spennandi umræðu-
efni svona korter fyrir aðventu að
ræða hægðatregðu en aðventan og jól
eru einmitt sá tími sem við viljum
geta notið þess að gera vel við okkur
og þá er ekki verra að hafa melting-
una í góðu lagi.
Það er einstaklingsbundið hversu
oft fólk hefur hægðir. Sumir hafa
hægðir nokkrum sinnum á dag en
aðrir nokkrum sinnum í viku.
Verkir og þaninn kviður
Við tölum um hægðatregðu þegar
hægðalosun er óeðlileg og erfið. Fólk
þarf að rembast mikið til að koma frá
sér hægðum og gjarnan fylgir sú til-
finning að ekki sé um fullkomna tæm-
ingu að ræða. Sumir finna til kvið-
verkja og fá þaninn kvið. Ef hægða-
tregða hefur verið viðarandi er rétt
að leita læknis sem greinir vandann
og metur framhald.
Orsakir hægðatregðu geta verið
margvíslegar. Nefna má skort á trefj-
um í fæðunni, litla hreyfingu, ónóga
vökvainntekt, streitu, kvíða, þung-
lyndi, aukaverkanir lyfja og að fólk
sinnir ekki þörfinni fyrir að hafa
hægðir þegar hún kemur. Þar sem
hreyfingar í görnunum minnka þegar
líður á meðgöngu er hægðatregða al-
geng á síðari hluta meðgöngu og fyrst
eftir fæðingu.
Þeir sem taka lyf að staðaldri ættu
að lesa vel fylgiseðla lyfjanna til að
ganga úr skugga um hvort þau geti
valdið hægðatregðu og bregðast við
ef vart verður við slíkt. Til dæmis er
um að ræða lyf sem innihalda kódín
eða morfín, járn, sum geðlyf, blóð-
þrýstingslyf og parkinsonlyf.
Hvað get ég gert?
 Auka neyslu trefjaríkrar fæðu,
s.s. grænmetis, ávaxta og heilkorns.
 Mögulega neyta trefjaviðbótar
svo sem Metamucil eða Husk.
 Drekka vatn, 1-2 lítra daglega.
Ristillinn hefur meðal annars það
hlutverk að draga vökva úr fæðu-
súpunni og ef líkamann vantar vökva
tekur hann allan þann vökva sem
hann getur og hægðirnar verða harð-
ar.
 Auka hreyfingu, dagleg hreyfing
í að minnsta kosti 30 mín.
 Fara reglulega á salerni og alltaf
þegar þörf fyrir hægðalosun gerir
vart við sig. Þarmahreyfingar aukast
eftir máltíðir og eru virkastar á
morgnana.
 Hjálplegt getur verið að setja
lágan koll undir fæturna þegar setið
er á salerninu.
 Draga úr neyslu fæðu sem eykur
hægðatregðu, s.s. mjólkurafurða, hvíts
hveitis, hvítra hrísgrjóna og bláberja.
 Velja frekar fæðutegundir sem
vinna á móti hægðatregðu, s.s. sveskj-
ur, kíví, rúsínur, rauðrófusafa, hörfræ
og trefjaríka fæðu.
Ef ofangreind ráð duga ekki má
reyna hægðalyf sem fást án lyfseðils í
apóteki og getur starfsfólks apóteka
veitt ráðgjöf.
Leita til læknis ef þú léttist
Leitaðu til heilsugæslunnar ef þér
tekst ekki að losna við hægðatregð-
una með þessum ráðum. Einnig ef
blóð er í hægðum, þú hefur kviðverki
eða kviðurinn verður skyndilega
harður. Ef skyndilega verður breyt-
ing á útliti og formi hægða án skýr-
inga eða þú léttist án þess að vera að
reyna að losa þig við kílóin ætti einnig
að leita til læknis.
Á heilsuvera.is geturðu lesið nánar
um áhrifaþætti heilbrigðis. Þú getur
skráð þig inn á mínar síður til að
senda heilsugæslunni skilaboð eða
rætt við hjúkrunarfræðing á net-
spjallinu heilsuvera.is sem er opið frá
8 til 22.
Trefjarík fæða vinnur á tregðu
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Ávextir Að auka neyslu trefjaríkrar fæðu, s.s. grænmetis, ávaxta og heilkorns, er heillaráð fyrir heilsu okkar.
Morgunblaðið/G.Rúnar
Útivera Hálftíma gönguferð á dag er góð fyrir líkama og sál.
Heilsuráð
Margrét Héðinsdóttir
hjúkrunarfræðingur hjá Heilsu-
gæslu höfuðborgarsvæðisins.
Unnið í samráði við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Helstu söfn borgarinnar hafa nú verið
opnuð að nýju eftir nokkurra vikna
lokun vegna sóttvarna. Í Þjóðminja-
safni Íslands við Suðurgötu og í
Safnahúsinu við Hverfisgötu í Reykja-
vík hefur salarkynnum verið skipt upp
í hólf og gætt er að því að gestafjöldi í
hverju fari ekki yf-
ir tiltekin mörk.
„Rýmin eru stór
og loftræsting
góð, og svo má til
gamans nefna að
rík hefð er fyrir
því að snerta ekki
munina, svo ekki
þarf að hafa
áhyggjur af snerti-
flötum og smiti,“
segir Margrét
Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður.
„Söfn eru mikilvægir staðir í hverju
samfélagi í því skyni að fræða, hvetja
og upplýsa. Við fögnum því að geta
opnað aftur eftir sótthlé og teljum
slíkt raunar aðkallandi. Það er þess
virði að heimsækja söfnin, fara í svo-
lítið tímaflakk og njóta þess að skoða
okkar fjölbreytta arf.“
Tvær sérsýningar eru uppi um
þessar mundir í Þjóðminjasafni Ís-
lands. Teiknað fyrir þjóðina er yfir-
skrift sýningar á jarðhæð, en þar eru
uppi myndir eftir Halldór Pétursson
(1916-1977). „Halldór mótaði mynd-
heim Íslendinga og teiknaði sig inn í
hjarta þjóðarinnar,“ segir Margrét
Hallgrímsdóttir. Á blómatíma hans,
sem teygði sig yfir marga áratugi,
voru verk hans hvarvetna í íslensku
samfélagi og má þar nefna vörumerki,
frímerki, peningaseðla og fleira slíkt.
Einnig myndir í blöðum og bókum, af
fólki, dýrum og fleiru, og þá yfirleitt í
skopstíl.
Saga úr jörðu
Í Bogasal er svo sýningin Saga úr
jörðu – þar sem brugðið er ljósi á
fornleifarannsóknir á Hofsstöðum í
Mývatnssveit. Þær voru umfangs-
miklar, stóðu árum saman og þóttu
skila merkum niðurstöðum. Í desem-
ber verður svo fræðsludagskrá tengd
jólunum í safninu, en nánari útfærsla
hennar tekur mið af smitvörnum.
Þjóðminjasafn Íslands við Suður-
götu og Safnahúsið við Hverfisgötu,
sem eru sama stofnunin, eru opin alla
daga frá 10-17. Aðgangsmiði í Þjóð-
minjasafn Íslands kostar 2.000 kr. og
gildir í ár. Ókeypis er fyrir 18 ára og
yngri.
Þjóðminjasafn Íslands opið aftur eftir sóttvarnahlé
Myndheimur og sýningar
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Þjóðminjasafnið Margt er að sjá í
Safnahúsinu við Suðurgötu.
Margrét
Hallgrímsdóttir
Á alþjóðadegi barna og afmælisdegi
Barnasáttmála SÞ veitti UNICEF á Ís-
landi Giljaskóla á Akureyri viður-
kenningu sem Réttindaskóla UNICEF.
Giljaskóli er fyrsti réttindaskólinn ut-
an höfuðborgarsvæðisins.
Í viðurkenningunni felst að grunn-
forsendur Barnasáttmálans eru út-
gangspunktur fyrir ákvarðanir í Gilja-
skóla auk þess sem þær endur-
speglast í samskiptum barna,
ungmenna, kennara og annarra.
Börnin hafa verið frædd um Barna-
sáttmálann og réttindi sín og jafn-
aldra sinna og réttindaráð verið skip-
að af nemendum úr 1. til 10. bekk.
UNICEF á Akureyri
Réttindaskóli
Álnabær
Allt fyrir gluggann… úrval, gæði og þjónusta.
Síðumúla 32, Reykjavík. S. 588 5900 ■ Tjarnargötu 17, Keflavík. S. 421 2061 ■ Glerárgötu 32, Akureyri. S. 462 5900 ■ alnabaer.is
Við erum sérhæfð í gluggatjöldum
alnabaer.is
PLÍ-SÓL GARDÍNUR