Studia Islandica - 01.06.1970, Side 24

22
sprottnar úr íslenzku þjóðlífi, reistar á íslenzkum menning-
ararfi, eru og geta ekki verið annað en íslenzkar. Það er fyrst
og fremst inntak og andi verksins, sem skera úr um stöðu
þess. Eða með orðum Gunnars Gunnarssonar:
... trods min danske Statsborgerret har jeg aldrig folt
min Person, altsaa dette her Indvendige, Uudsigelige,
som dansk; ... Og det samme gælder mine Romaner:
trods deres danske Klædebon,... har jeg altid folt dem
som islandske Romaner. ... det, som taler i min Mund
og min Pen, er ikke bare mig selv, og det er heller ikke
Danmark; det er Island, Islands Stemme; og har altid
været det.1
Því ber ekki að neita, að útflutningur skálda var og er allt
annað en æskilegur og hefði getað orðið íslenzkri menningu
hættulegur, ef mikið framhald hefði orðið á. En íslenzku
skáldin fjögur, sem tóku að skrifa á dönsku í byrjun þessarar
aldar, áttu ekki annars kost. Þau urðu að fá að mannast á
heimsins hátt, afla sér og landi sínu frægðar og frama og
snúa heim, þá nóg var unnið. Væringjar á 20. öld.
Gunnar Gunnarsson varð sá eini, sem fluttist alkominn
heim - og hefur síðan skrifað á íslenzku. Guðmundur Kamb-
an var of stoltur til þess að snúa heim, án þess að takmarkinu
væri náð. Jónas Guðlaugsson og Jóhann Sigurjónsson létust
á miðri leið.
Þeir íslenzkir rithöfundar, sem síðar komu fram á erlend-
um vettvangi og skrifuðu á erlenda tungu, hafa annaðhvort
látið fremur lítið að sér kveða (Tryggvi Sveinbjömsson, Þor-
steinn Stefánsson) eða horfið heim til að skrifa á íslenzku
(Kristmann Guðmundsson, Friðrik Brekkan, Jón Björns-
son). Jóhann Jónsson, sem farinn var að yrkja á þýzku, lézt,
áður en útséð yrði um framtíð hans sem skálds á erlenda
tungu. - I þessu sambandi er rétt að minnast Nonna (Jóns
1 Or Nogle indledende Ord til en Oplæsning i Berlin, birt í Ber-
lingske Tidende 2. 3. 1930.