Studia Islandica - 01.06.1970, Blaðsíða 58

56
höfundar, eins og Theodore Dreiser, Upton Sinclair, John
dos Passos og Sinolair Lewis ollu miklum umhrotum og deil-
um með þjóðfélagsádeilum sínum. List þeirra var fyrir lífið,
- í þágu hugsjónar, og þeir réðust vægðarlaust á hvers kyns
misrétti og hræsni í bandarísku þjóðlífi. Geta má nærri, að
Kamban hefur fylgzt með þessum rithöfundum, kynnt sér
verk þeirra og hrifizt af þeim.1 Eiga þau tvímælalaust mest-
an ef ekki allan þátt í þeirri nýju stefnu, sem skáldskapur
hans tekur eftir Ameríkudvölina. (Sjá einnig hls. 15—16 hér
að framan).
Fjögur næstu meiri háttar verk hans eru látin gerast í
New York; þau eru öll þjóðfélagsádeilur í raunsæisanda, og
segir Kamban sjálfur, að þau séu samin fyrir áhrif frá dvöl
hans þar.2 Þessi verk eru leikritin Marmari, Vér morSingj-
ar, Stjörnur örœfanna og skáldsagan Ragnar Finnsson. 1 ætt
við þau sverja sig einnig nokkrar smásögur, eins og síðar
verður að vikið.
Þessi verk eru alþjóðleg, ef svo mætti að orði komast, þau
gætu gerzt hvar sem er, en eru ekki bundin við íslenzkt þjóð-
líf eins og Hadda Padda og Konungsglíman. I þeim flestmn
beinist þungamiðja ádeilunnar að refsilöggjöfinni. Telur
Kamban, að refsingar beri að afnema, þar sem þær séu
ómannúðlegar og áhrif þeirra oftast þveröfug við það, sem
til er ætlazt. Heldur hann þar fram kenningu, sem miklnm
deilum hafði valdið í Bandaríkjumun, meðan hann dvaldist
þar. Aðalmálsvari hennar var maður að nafni Thomas Mott
Osborne, og hafði hann, þegar hér var komið sögu, samið
tvær bækur um þessi mál, Within prison walls, 1914, og
Society and prisons, 1916.3 Er kjarni þeirra í stuttu máli sá,
1 Sbr. grein eftir Vagn Borge í Ord och Bild 1939, sem virðist byggð
á viðtali hans við Kamban, 29.
2 Sjá Morgunblaðið 2. 3. 1927, en þar segir Kamban: „1915-1917
dvelst jeg i New York. Sú kynnisdvöl markar fjögur rit mín, sem þar
gerast."
3 Visast til þessara tveggja bók um það, sem hér verður sagt um
kenningar Osbornes. Árin 1923-24 kom út þriðja bók hans, Prisons and
common sense.