Studia Islandica - 01.06.1970, Síða 92

90
um, sem við köllum fangelsi,
geta að eins stuðlað til að
herða hjarta þeirra, svo lengi
sem nokkurt tangur er eftir
af vilja þeirra og viðnáms-
þrótti. Geta að eins gert þá
hæfari til að svara refsing-
unni með nýjum glæp. Og
ég vil bæta því við, hér og í
dag, að það er til sæmdar fyr-
ir mannlegt eðli að þeir gera
það (83).
alla þá glæpamenn, sem þið
eigið í höggi við. Myrtu,
rændu, steldu, maður í rönd-
um! Glæpamaður, gerðu
skyldu þína! (280-281).
Þegar Ragnar er látinn laus frá 10 ára þjáningum fang-
elsisins, er hjarta hans „orðið að steini“ (285). Dæmdur
maður á sér ekki viðreisnar von, því að „mennimir eiga bágt
með að fyrirgefa þeim, sem hefir verið refsað.“ 1 Ragnar á
einskis annars úrkosta en að halda áfram á þeirri braut, sem
þjóðfélagið hefur markað honum. Og Ragnar Finnsson, sem
öllum vildi vera góður, lýkur lífi sínu sem ófyrirleitinn og
samvizkulaus glæpamaður.
Ragnar Finnsson er síðasta verk Kambans, sem fjallar að
meginstofni til um glæp og refsingu. En því fer fjarri, að
Kamban hafi skilizt við það efni að fullu og öllu. Enn á hann
eftir að boða gagnsleysi refsinga og ofbeldis í nokkrum skáld-
verkum, fyrirlestrum og greinum.
I einu bezta verki Kambans, skáldsagnabálkniun Skál-
holti, er þessi boðskapur túlkaður á áhrifamikinn hátt, og í
ljósi hans ber að skoða nýstárlegan skilning Kambans á
biskupsdótturinni Ragnheiði Brynjólfsdóttur.
Kvittur hafði gosið upp um ósæmilegt ástarsamband
hennar og Daða Halldórssonar. Biskup, faðir Ragnheiðar,
krefst þess, að hún sverji þennan áburð af sér með opinber-
um eiði úti fyrir kirkjudyrum í Skálholti. Ragnheiður biður
hann að hlífa sér við þeirri auðmýkingu, en biskup er
1 Marmari, 34.