Saga - 2012, Page 191

saman, svara þeim spurningum sem varpað var fram í inngangi, gera grein
fyrir þætti Íshafssiglinganna í stríðsrekstrinum, meta áhrif þeirra, safna sam-
an grundvallartölfræði sem dreift er um alla bókina, segja stuttlega frá því
hvaða rannsóknir hafa farið fram á siglingunum og hvaða sess þær skipa í
skrifum um síðari heimsstyrjöldina (ekkert skip er t.d. nefnt oftar í bókinni
en þýska orrustuskipið Tirpitz, systurskip Bismarck, og hugsanlegt að les-
endum þætti áhugavert að frétta að til er safn helgað því í Alta í Noregi).
Hér vantar m.ö.o. flest það sem vænta má í lok svo umfangsmikillar rann-
sóknarvinnu.
Í Dauðanum í Dumbshafi er saman komið mikið magn upplýsinga úr fjöl-
mörgum áttum sem segja má að sé borið á borð fyrir lesendur eins og það
kemur af skepnunni, þ.e. óunnið. Sem dæmi má taka frásögnina af skipa-
lestinni PQ17 sem er ein hin þekktasta af þeim 30–40 ferðum sem hér er sagt
frá. Tugir skipa í þessari lest lögðu upp frá Hvalfirði í lok júní 1942. Mann -
leg mistök, þ.e. rangar og umdeildar ákvarðanir breskra hernaðaryfirvalda,
virðast hafa orðið til þess að illa fór, fjölda mannslífa var fórnað og gífurleg
verðmæti enduðu á hafsbotni. Umfjöllun um PQ17 nær meira og minna yfir
160 blaðsíður í bókinni. Sagt er frá undirbúningi og aðdraganda, ferðinni
sjálfri í smáatriðum, mannfalli, skipum sem sukku og hergögnum sem fóru
forgörðum. En hvergi er hægt að sjá svart á hvítu hversu margir fórust eða
hvaða verðmæti töpuðust og afar bagalegt að hér skuli ekki vera tafla með
þessum upplýsingum. Óskiljanleg með öllu er sú staðreynd að í bókinni er
ekki ein einasta tafla. Í staðinn eru ítarlegar og sífelldar upptalningar á því
hvaða skip voru í skipalestunum, hver komu úr skipalægjum í Skotlandi,
hver bættust við í Hvalfirði, hvaða aðmírálar og skipherrar komu við sögu,
hvaða tegundir flugvéla voru um borð í flugmóðurskipunum o.s.frv. Upp -
talningar og endurtekningar skemma oft þá spennu sem reynt er að byggja
upp í frásögninni og hefði að öllu leyti verið til bóta að birta þær einfaldlega
í töflu fyrir hverja skipalest. Eins og áður var nefnt eru margar skrár í bókinni
og einnig nokkrar skýringarmyndir þar sem uppbygging ákveðinna skipa-
lesta er sýnd. Það er góðra gjalda vert og undirstrikar enn frekar hversu höf-
undi hefði verið í lófa lagið að taka þá vinnu skrefi lengra og gera skýring-
artöflur, ekki síst í ljósi þess að ýmsir kaflar eru lipurlega skrifaðir, gjarnan
vitnað í persónulegar heimildir og greinilegt að höfundur leitast við að hafa
flæði í frásögninni. Samspil meginmáls og aftanmálsgreina er stundum stirt
og engu líkara en höfundur hafi ekki verið búinn að gera fyllilega upp við
sig hvaða hlutverk hann ætlaði þeim síðarnefndu umfram það að vísa til
heimilda. T.d. er sagt frá endalokum bandaríska kaupskipsins Mary Luck -
en bach í meginmáli á bls. 421–422 og m.a. höfð þar orðrétt eftir lýsing sjón-
arvotts. Í aftanmálsgrein er því bætt við að 65 manns hafi farist með skip-
inu, örfá orð sem hlýtur að vera rúm fyrir í frásögninni sjálfri. Sama máli
gegnir um umfjöllun um dansk-íslenska gagnnjósnarann Ib Árnason Riis.
Hans er getið á nokkrum stöðum í meginmáli auk þess sem fyllri upplýsing-
ritdómar 189
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 189