Saga - 2015, Síða 187

niðurkominn.“ Persónulegri texti hefði styrkt enn frekar þá aðferð að miðla
rannsóknarniðurstöðum bókarinnar að hluta með myndum sem höfundar
skapa. Slík nálægð höfundar og opin umfjöllun um það sem heimildirnar
segja, eða þegja um, hefði gjarna mátt vera víðar.
Margar áhugaverðar frásagnir er að finna í bókinni af því hvernig tilvilj-
anir ráða oft niðurstöðum í stórum málum og hvernig vindar stjórnmálanna
stýra skipulagsmálum. Frásögnin af staðsetningu Alþingishússins er ein-
staklega fróðleg og skýrir vel hvernig besta tækifærið til að mynda fallegt
og glæsilegt miðborgartorg í Reykjavík fór forgörðum þegar Alþingishúsið
reis með skammhliðina að kirkjutröppum Dómkirkjunnar (bls. 23) í stað
þess að það yrði reist nær Tjörninni og þannig skapaðist rými fyrir torg.
Umfjöllun um þær deilur sem oft urðu um skipulagsmál sýnir vel að borg-
arbúar hafa lengi haft skoðun og áhuga á umhverfi sínu og þegar stjórn-
málamenn hafa kosið að hlusta á almannaróm hefur það verið til bóta, eins
og verndun Bernhöftstorfu er líkast til besta dæmið um.
Það er vel til fundið að bera þau hús sem hér risu eða stóð til að reisa
saman við það sem efst var á baugi erlendis, hvort sem það er dómkirkja
Carl Ludwig engel á Senat-torginu í Helsinki, sem kann að vera fyrirmynd
fyrstu hugmynda um kirkju á Skólavörðuholti, eða hús Sameinuðu þjóð -
anna eftir m.a. Le Corbusier, sem nefnt er sem fyrirmynd ráðhúshugmynd-
anna frá 7. áratugnum. Slíkt tengir það sem hér var að gerast við strauma og
stefnur erlendis sem íslenskir arkitektar voru svo sannarlega í tengslum við.
Gaman hefði verið að sjá myndir af hliðstæðum við Þjóðleikhús Guðjóns
Samúelssonar, mannvirki á borð við Larkin-byggingu Frank Loyd Wright í
Buffalo (1904), Art Deco-byggingar eða annað sem má geta sér til að hafi
haft áhrif á byggingarlist Guðjóns. Í stað þess er álfaborgarsagan rifjuð upp
(bls. 104) og málið lagt upp eins og húsið eigi rætur sínar í íslenskri menn-
ingu frekar en alþjóðlegri byggingarlist. Það er kominn tími til að Guðjón
Samúelsson verði settur í alþjóðlegt samhengi byggingarlistar á fyrstu ára-
tugum 20. aldar í stað þess að áfram verði fjallað um hann eins og bygging-
arlist hans hafi sprottið út úr íslenskum klettaborgum. Grundtvigskirkja í
kaupmannahöfn, eftir P.v. Jensen klint (1921), kann t.d. að vera innblástur
fyrir þekktasta verk Guðjóns, sjálfa Hallgrímskirkju. Auk þess væri spenn-
andi að skoða verk Guðjóns og það sem hann skrifaði um eigin verk í sam-
hengi við þjóðernisrómantík þá sem einkenndi norræna byggingarlist á
námsárum hans.
Meginmálið er brotið upp í hverjum kafla með svörtum texta á gulri
síðu, þar sem umfjöllun um arkitektana sem helst koma við sögu í þeim
kafla er að finna. Það er vel til fundið að kynna arkitektana með þessum
hætti, greina frá menntun þeirra og helstu verkum. Þarna koma fram
upplýsingar sem skipta áhugamenn um byggingarlist máli og setja þau hús
sem eru til umfjöllunar í víðara samhengi. Í kaflanum um einar Sveinsson
á bls. 123 eru tilgreind tvö ártöl sem dánarár einars, annars vegar 1973, sem
ritdómar 185