Saga - 2017, Blaðsíða 111

Þessar harðneskjulegu frásagnir af því hvernig fátækt og harðræði
gat orðið til þess að fólk missti grundvallarmannréttindi á borð við
kosningarétt heyra sem betur fer sögunni til — eða hvað?
Þegar þessi grein var í vinnslu var athygli mín vakin á því að í
lögum um íslenskan ríkisborgararétt er kveðið á um að umsækjandi
megi ekki hafa þegið framfærslustyrk frá sveitarfélagi síðastliðin
þrjú ár. Í raun þýðir það að ef útlendingur fær framfærslu verður
hann eða hún að bíða í þrjú ár til þess að geta sótt um ríkisborgara-
rétt.123 Ennþá eimir semsagt eftir af því viðhorfi að fólk sem þiggur
sveitarstyrk sé nánast annars flokks manneskjur sem ekki eigi tilkall
til fullra mannréttinda. Í samtímanum eru það stétt og kynþáttur
eða þjóðerni sem skarast. Í ljósi sögunnar, og þeirra dæma sem að
framan eru rakin, liggur hins vegar beint við að spyrja hvernig
þættir eins og kyngervi, fötlun, heilsufar, hjúskaparstaða og „ómegð“
samtvinnast stéttarstöðu og ráða úrslitum um það hvaða útlend -
ingar neyðast til að sækja um framfærslustyrk hjá sveitarfélagi svo
þeir geti séð sér og sínum farborða. Það er hins vegar efni í aðra
rannsókn.
Lokaorð
Markmið þessarar greinar var annars vegar að kynna hugtakið sam-
tvinnun, sögu þess og möguleika, fyrir íslenskum sagnfræðingum og
hins vegar að sýna hvernig það virkar í raun. Til þess var beitt femín -
ískum kenningum um samtvinnun sem aðferð eða tæki til að „flækja“
ríkjandi „sigurgöngusögu“ um kosningarétt íslenskra kvenna og
„spyrja öðruvísi spurninga“ um takmarkanir kosningarréttarins og
þær hindranir sem konur (og karlar) gátu staðið frammi fyrir eftir að
hin borgaralegu réttindi voru formlega í höfn. Þegar lagt var upp í
þá vegferð blasti við að þær breytur sem sérstaklega þyrfti að gaum -
gæfa væru aldur og þjóðfélagsstaða eða stétt, þar sem kosningarétt-
urinn sem konur og vinnumenn fengu þann 19. júní 1915 var í fyrstu
takmarkaður við 40 ára aldur, og allt til ársins 1934 missti fátækt fólk
sem þáði sveitarstyrk kosningarétt sinn og kjörgengi.
„því miður eruð þér ekki á kjörskrá“ … 109
123 Lög um íslenskan ríkisborgararétt nr. 100/1952, 9. gr. Það var Guðbjörg Lilja
Hjartardóttir stjórnmálafræðingur sem vakti athygli mína á þessu ákvæði. Þá
veitti Margrét Steinarsdóttir, lögfræðingur á Mannréttindaskrifstofu Íslands,
mér nánari upplýsingar um framkvæmd laganna. Eru þeim báðum færðar
bestu þakkir.
Saga vor 2017.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 18.5.2017 11:01 Page 109