Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 94

ANDVARI „...BILUÐ TRÚ OG BILAÐUR KRISTINDÓMUR...“! 93
Þá taldi Friðrik það raunalegt að engin mótmæli eða aðvörun hefði birst
við bókinni á Íslandi þar sem henni hefði hingað til aðeins verið hrósað.45
Síðla sumars 1895 var fjallað um predikanir Páls Sigurðssonar í
Sameiningunni, tímariti hins evangelísk-lútherska kirkjufélags Íslendinga í
Vesturheimi. Vafalítið hefur ritstjórinn, Jón Bjarnason, haldið um pennann.
Jón taldi höfundinn hafa verið stórgáfaðan og fullan af áhuga fyrir „[…] vel-
farnaði lands og lýðs […]“ og mælskari „[…] en nokkurs staðar kemur fram í
íslenzkum prédikana-bókum frá þessari öld.“46 Ber þess að geta að þeir Páll
voru giftir náfrænkum og ein af dætrum Páls bar nafn Lauru Michaeline,
konu Jóns. Töluvert návígi var því milli þeirra.47 Þeir voru hins vegar ekki
samherjar og skaut Páll nokkuð á skrif Jóns um kirkjumál.48 Predikanirnar
taldi Jón öllum skiljanlegar og sagði að víða útskýri höfundur mál sitt „[…]
með fögrum og heppilegum líkingum […]“; að hugsun hans sé alls staðar
skýr og skilmerkileg og boðskapurinn víða sannfærandi.49 Hitt taldi hann
galla að tengsl predikananna við einstaka ritningarstaði væru óljós og að
þær stæðu „[…] yfir höfuð að tala miklu nær því, sem kallað er fyrirlestrar,
kirkjumála-fyrirlestrar, en prédikanir.“50 Um efni bókarinnar almennt fórust
Jóni svo orð:
Og margt er þar nýtt og stór-uppbyggilegt, sem naumast hefir áðr verið tekið
fram í íslenzkum prédikunum, að minnsta kosti ekki í þeim, sem standa í
neinum öðrum af postillum vorum. En sá stóri galli er á bókinni, að aðalatriði
kristindómsins, evangelíum endrlausnarinnar í Jesú Kristi, kemr þar hvergi
fram. Því hefir í rauninni algjörlega verið stungið undir stól, og um leið er þá
líka eðlilega slegið stryki yfir alla þá kristilegu trúarlærdóma, er því standa
næst.51
Jón var því sammála Friðriki J. Bergmann um að Páll boðaði stórlaskaðan
kristindóm.
Jón viðurkenndi vissulega að Páll gagnrýndi sjaldnast höfuðlærdóma
kirkj unnar beinlínis heldur léði hann þeim frekar algjörlega nýtt inntak. Þó
taldi hann eina undantekningu frá þessu:
Fordæmingarlærdómnum kristilega mótmælir hann harðlega og vill eins og í
páskaræðunni alkunnu, sem út kom eftir hann um árið, telja öllum trú um, að
menn geti ekki, þó þeir vilji, nema að eins um stundarsakir staðið móti hinum
frelsandi kærleika guðs.52
Um áherslurnar er fram komu í bókinni ritaði Jón: „Um verklegar framfarir
í borgaralegum efnum prédikar hann mikið, svo mikið, að líkamslífið jarð-
neska sýnist nærri því bera allt annað ofrliði.“53 Heildarniðurstaða Jóns varð
áþekk áliti Friðriks J. Bergmann: