Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 7

6 GUNNAR STEFÁNSSON ANDVARI
finnst aðkallandi að verja tungu sína gagnvart ensku. Við erum 330 þúsund,
erum stolt af íslenskunni og köllum okkur bókaþjóð – en hvar eru menning-
arstefnan? Ég óska eftir skýrri stefnu varðandi bókaútgáfu.
Einföld og skýr viljayfirlýsing væri að afnema virðisaukskatt af bókum.
Veita bókasöfnum fjármagn svo þau geti keypt bækur – það er gott fyrir út-
gáfuna og höfunda og lesendur. Eða veita bókaútgáfu skattaafslátt af fram-
leiðslu eins og kvikmynda- og tónlistargeirunum.“
Skýringar á minnkandi bóksölu, og þar með væntanlega á minni bók-
lestri, liggja í augum uppi. Þar kemur til byltingin í samskiptamiðlun, netið
og vefurinn og allur sá rafræni heimur sem af því hefur orðið til og flestir
lifa og hrærast í að meira eða minna leyti. Hann tekur æ meir við af prent-
uðu máli, blöðum og bókum. Og í þessum nýja heimi er enskan ráðandi. Til
að ryðja íslensku til rúms í hinum rafvædda samtíma þarf óhemjumikið fé.
Sumt er þó hægt að gera með hóflegum tilkostnaði. Eitt er að nota íslensku
til að kynna vörutegundir og ýmiss konar þjónustustarfsemi á Íslandi, en láta
ekki enskuna duga til þess. Ekki þarf annað en ganga um götur í miðbæ
Reykjavíkur til að sjá hvert stefnir í þessu. Menn eru hreinlega að gefast upp
við að nota þjóðtunguna sem verslunarmál, láta enskuna duga, eða skipa
henni að minnsta kosti ofar, eins og gert er í Flugstöð Leifs Eiríkssonar.
Enda er svo komið að þjónusta við hinn gífurlega ferðamannastraum til
landsins ýtir annarri þjónustu til hliðar, - ekki þýðir að ávarpa útlenda ferða-
langa á íslensku. Það rifjast upp gömul orð sem bæjarfógeti í Reykjavík setti
í orðsendingu á fyrri hluta nítjándu aldar: „Íslensk tunga á best við í íslensk-
um kaupstað, hvað allir athugi!“ Honum þótti danskan of ráðandi í bænum
og vildi sporna gegn því. Nú er sem sagt allt breytt, við lifum í heimsþorpi
sem talar ensku, hvort sem Frökkum eða Þjóðverjum líkar betur eða verr, að
ekki sé litið til fámennari þjóða.
Gagnvart þessum mikla bræðslupotti stöndum við með okkar tungumál.
„Íslenska til alls“ var fyrir nokkrum árum sett fram sem fyrirsögn og víg-
orð íslenskra málstefnu. En hér er líka við að fást andstöðu gegn því sem
kallað er „elíta“ menntamanna sem segja vilji almenningi fyrir verkum. Það
má ekki ögra slíkum hugsunarhætti of mikið. Þá er eins víst að menn fari
að ræða um útúrboruhátt og þjóðrembu, sem er í margra augum hin versta
tihneiging sem um getur. Allar skírskotanir til þjóðernis eru nú litnar horn-
auga, og kannski er þjóðtungan komin á einhvern varhugaverðan lista. Það
eru engar „úrvalssveitir“ í landinu sem geta bjargað menningarlegum verð-
mætum okkar. Þar verður allur almenningur að bregðast við. Upphrópanir
í netheimum, þar sem margt vanhugsað er látið flakka, koma engum að
gagni. En um vanda íslenskunnar er mest um vert að hyggja að því sem mál-
fræðingar nefna „umdæmisvanda“. Hann felst í því að um stór svið þjóðlífs-
ins verði ekki unnt að ræða á móðurmálinu, af því að íslenskan hefur ekki