Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 9

8 GUNNAR STEFÁNSSON ANDVARI
líf tók einnig stakkaskiptum með nýjum pólitískum samtökum, átök út af
sambandi Íslands og Danmerkur urðu ekki lengur alls ráðandi og stétta-
stjórnmál komust í fyrirrúm.
Á síðasta ári var þess minnst að tveir stéttaflokkar voru stofnaðir árið
1916: Alþýðuflokkurinn, jafnaðarmannaflokkur, sem var framan af pólit-
ískur armur Alþýðusambands Íslands og barðist fyrir hag verkamanna, og
Framsóknarflokkurinn, málsvari bænda og vaxandi samvinnuhreyfingar.
Umhverfi og staða þessara flokka er nú gjörbreytt sem vænta má, sá fyrrnefndi
ekki lengur starfandi og arftaka hans, Samfylkingunni, hefur að undanförnu
gengið næsta báglega að hasla sér völl. Framsóknarflokkurinn klofnaði rétt
fyrir þingkosningar sem óvænt var efnt til í haust. En Alþýðuflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn eiga sér merka sögu. Flokkakerfi stéttastjórnmála
færðist í fastar skorður um 1929-30. Fyrra árið tóku atvinnurekendur og
hægri sinnaðir borgarar höndum saman í Sjálfstæðisflokknum. Seinna árið
var Kommúnistaflokkur Íslands stofnaður og klofnaði þá róttækur armur frá
Alþýðuflokknum, sem reyndist varanlegur klofningur verkalýðsflokka. - Í
fyrra var gefin út bókin Úr fjötrum, saga Alþýðuflokksins, rituð af Guðjóni
Friðrikssyni. Þetta er stórt rit og fróðlegt og mjög læsilega samið, sem vænta
mátti af höfundi vegna fyrri ritverka hans sögulegs efnis. Er óhætt að mæla
með þessari nýju bók Guðjóns sem lesefni handa öllu áhugafólki um ís-
lenska stjórnmálasögu. Flokkakerfið í landinu tekur miklum breytingum á
þessum árum, nýir flokkar ryðja sér til rúms og þeir gömlu eiga flestir í vök
að verjast.
Á næsta ári munum við svo minnast aldarafmælis fullveldis Íslands. Í
rauninni er fullveldið 1918 miklu meiri tímamót en lýðveldisstofnunin 1944.
Hún var einkum formlegur lokapunktur með innlendum þjóðhöfðingja, raun-
verulegt sjálfstæði þjóðarinnar fékkst 1918. Verður þess vafalaust minnst vel
og myndarlega og hefur verið ákveðið að kalla Alþingi til hátíðarfundar á
Þingvöllum næsta sumar.
Megi komandi minningarár verða farsælt og efla samstöðu með þjóðinni.
Ekki er vanþörf á því á öld vaxandi sundrungar. Þjóðin er auðvitað ekki eins
einlit og fyrr, enda sest hér nú að margt fólk frá fjarlægum löndum sem við
viljum taka vel á móti og vonum að aðlagist okkar samfélagi, án þess að slíta
tengsl við uppruna sinn. En landið er eitt, og samfélagið eitt, og á að geta
reynst okkur öllum hamingjuvænleg heimkynni, hversu sem öldur falla og
stormar geisa í veröldinni.
Gunnar Stefánsson