Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 38

ANDVARI BJÖRN ÞORSTEINSSON 37
stofnað 7. mars 1902, og hefur jafnan þótt nokkur vegsemd að gegna
þar forystu. Félagið hefur frá upphafi staðið fyrir útgáfu frumheim-
ilda og annarra undirstöðurita íslenskra fræða auk tímarits um sögu-
leg efni, fyrst Blöndu (1918–1953) og síðar Sögu (frá 1950).88 Björn
lét mjög til sín taka eftir að hann var orðinn forseti félagsins. Hann
var ötull við að afla styrkja og stuðnings stjórnvalda og var fengsæll
á góð handrit til útgáfu. Þeirra á meðal var fyrrnefnd bók Sigurðar
Þórarinssonar, Heklueldar (Rv. 1968) sem Rangæingafélagið ætlaði
upphaflega að gefa út, Stjórnarráð Íslands 1904–1964 eftir Agnar
Klemens Jónsson (Rv. 1969) og ritgerðasafnið Menning og meinsemdir
eftir Jón Steffensen prófessor (Rv. 1975). Hann átti einnig drjúgan þátt
í því að koma á samvinnu Sögufélags og Reykjavíkurborgar um útgáfu
Safns til Sögu Reykjavíkur og ráðstefnu um sama efni árin 1974 og
1977. Síðast en ekki síst skal þess getið að í stjórnartíð hans eignaðist
félagið fastan samastað á söguríkum stað, í svonefndu Hildibrandshúsi
efst í Fischersundi, og réð til sín starfsmann, Ragnheiði Þorláksdóttur,
til að annast daglegan rekstur. Það reyndist heilladrjúg ráðstöfun.89
Þetta var haustið 1975. Þremur árum síðar lét Björn af embætti for-
seta Sögufélags. Hann var þá farinn að draga saman seglin til að geta
helgað sig ritstörfum.
Loftur Guttormsson skýrði eitt sinn svo frá að síðla sumars 1970 hefði
Björn Þorsteinsson komið eins og stormsveipur inn á skrifstofu til sín
og farið í fyrstu að tala um möguleika hreindýrabúskapar á Grænlandi.
Björn hafði á þessum tíma sem endranær mörg járn í eldinum, vann
að doktorsriti sínu um ensku öldina, kenndi við Menntaskólann við
Hamrahlíð, stjórnaði Sögufélagi og var á sumrin á þönum með túrista
til Grænlands. Erindi hans að þessu sinni var þó ekki að ræða hrein-
dýrabúskap á Grænlandi heldur að fá Loft með sér í nefnd til að undir-
búa stofnun sagnfræðingafélags. Taldi hann slíkt félag nauðsynlegt til
að styðja við sögukennslu í skólum, einkum með útgáfu kennsluefnis,
en ekki síður skyldi félagið vinna að því að efla fagvitund sagnfræðinga
og vera vettvangur þeirra í samskiptum við kollega sína annars staðar
á Norðurlöndum.90 Í byrjun september var boðað til undirbúningsfund-
ar um stofnun Félags íslenskra sagnfræðinga, eins og það var kallað í
fyrstu. Björn hafði framsögu á fundinum og lýsti tildrögum á þá leið að
um miðjan ágúst hefði frést að von væri á norrænum sagnfræðingum til
Reykjavíkur á ráðstefnu um eyðibýlarannsóknir. Í samráði við Magnús
Má Lárusson háskólarektor hefði verið ákveðið að boða til þessa fundar,