Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 125

124 ÁRMANN JAKOBSSON ANDVARI
15 Um þá útgáfu, sjá nánar Andrew Wawn, „Vatnsdœla saga: Visions and Versions,“ Learning
and Understanding in the Old Norse World: Essays in Honour of Margaret Clunies Ross,
ritstj. Judy Quinn, Kate Heslop og Tarrin Wlls (Turnhout 2007), 399–421, einkum 411–12.
16 Sbr. Guðjón Friðriksson, Saga Reykjavíkur 1870–1940. Bærinn vaknar I (Reykjavík 1991).
Eins og fram kemur hjá honum (bls. 69) var fjölgun Reykvíkinga á þessum árum hæg en
örugg og langt yfir landsmeðaltali. Reykvíkingar voru um 2000 árið 1870, orðnir ríf-
lega 2500 tíu árum síðar, tæplega 3900 árið 1890 og tæplega 6700 árið 1901 (Hagskinna:
Sögulegar hagtölur um Ísland, ritstj. Guðmundur Jónsson og Magnús S. Magnússon
(Reykjavík, 1997), bls. 66–67).
17 Jón rektor var líka frumkvöðull í útgáfu þátta og gaf út Sex sögu­þætti í Reykjavík árið
1855. Um þá útgáfu er nánar fjallað í Íslendingaþættir: Saga hugmyndar (2014).
18 Undir lok 9. áratugar 19. aldar hefst svo umtalsverð Íslendingasagnaútgáfa á Ísafirði
á vegum Skúla Thoroddsen og Jóhannesar Vigfússonar, þar á meðal Hávarðar saga
Ísfirðings (1889), Hellismanna saga (1889) og Króka­Refs saga (1890). Ein Íslendingasaga
var prentuð á Seyðisfirði fyrir 1890.
19 Báðar þessar sögur komu út í Kaupmannahöfn á 19. öld og Íslendingar komu þar við sögu.
20 Áður hafði Finnur gefið út Ágrip af bókmenntasögu Íslands (1891–1892) í Reykjavík en
þar voru ekki nefndar jafn margar Íslendingasögur og í hinu stærra danska verki.
21 Philip Lavender, „The Secret Prehistory of the Fornaldarsögur,“ Journal of English and
Germanic Philology 114 (2015), 526–51.
22 Um Halldór Jakobsson og útgáfur hans, sjá Shaun F.D. Hughes, „Halldór Jakobsson on
Truth and Fiction in the Sagas (1789),“ Gripla 27 (2016), 7–50. Hughes varpar þar mikil-
vægu ljósi á viðhorf 18. aldar manna til sagnanna.
23 Þær eru á bls. 377–468 í 12. bindi. Guðni gefur þær ekki út á þeim forsendum að þetta
séu miðaldasögur heldur fremur til að leggja áherslu á að Íslendingasagnalistin eigi sér
framhaldslíf. Hann eignar líka báðar sögurnar höfundum. Ég vil þakka Shaun Hughes
prófessor í Purdue fyrir þessa ábendingu og fleiri, og einnig fyrir margar ágætar sam-
ræður um Íslendingasagnaútgáfur 19. aldar og útgáfu Guðna.
24 Ýmsum samskiptum Sigmundar og Valdimars er lýst í merkilegri ævisögu þess síðar-
nefnda eftir Matthías Viðar Sæmundsson, Héðinn, Bríet, Valdimar og Laufey: Fjölskylda
og samtíð Héðins Valdimarssonar (Reykjavík 2004), 89–132 o.v. en lítið sem ekkert fjall-
að um fornritaútgáfuna.
25 Formáli hans að ritinu (á kápu) er mjög áhugaverður eins og Shaun Hughes hefur bent á
(„Halldór Jakobsson on Truth and Fiction,“ 24) og lýsir talsverðri íhugun um sögurnar og
gildi þeirra.
26 Þetta stef er endurtekið í umfjöllun tímaritsins Óðins um Sigurð 1. nóv. 1908 þar sem tals-
vert er rætt um bréfaskipti hans og alls konar erlendra vísindamanna (Óðinn 1908, 58).
27 Sjá m.a. Gils Guðmundsson, „Sigurður Kristjánsson bóksali og bókaútgefandi,“ Þeir settu
svip á öldina: Íslenskir athafnamenn I (Reykjavík 1987), 217–35.
28 Fálkinn 22. sept. 1934, bls. 5.
29 Lesbók Morgunblaðsins 1934, 306.
30 Um Pál Briem, sjá greinasafnið Páll Briem, ritstj. Ragnheiður Kristjánsdóttir og Sverrir
Jakobsson (Reykjavík 2018, væntanlegt).
31 Sbr. Ármann Jakobsson, Íslendingaþættir: Saga hugmyndar.
32 Formálar séra Þórleifs eru frekar ólíkir formálum 20. aldar fræðimanna þar sem hann
hefur ríka löngun til að tjá alls kyns hluti sem seinni tíma fræðimenn þurfa ekki að vita
en þegir um það sem hefði verið gaman að heyra um (sjá m.a. Íslendingaþættir: Saga
hugmyndar, 18–19). Í formála Hænsa­Þóris sögu minnist hann þannig á kunna grein