Andvari - 01.01.2017, Blaðsíða 121

120 ÁRMANN JAKOBSSON ANDVARI
Sögurnar fengu hver sitt bindi þótt afar misjafnar séu að lengd og þar af sá
Valdimar um 36 (sjö bindi komu út árið sem hann lést) en Þórleifur aðeins
tvö auk þess sem hann tók að sér þáttaútgáfuna sem fylgdi í kjölfarið (1904).
Líklegt er að bindi Þórleifs hafi þegar verið tilbúin á vegum annarra prentara
þegar útgáfan hófst og það skýri hans þátt í útgáfunni; þannig hefur Harðar
saga (1891) formála sem er dagsettur 8. apríl 1886.32
Eins og sjá má á þessum lista eru í ritröðinni flestar þær Íslendingasögur
sem nú teljast til hópsins, fyrir utan Droplaugarsonasögu, Króka­Refssögu
og Gunnarssögu Keldugnúpsfífls. Enginn vafi er á að þessi fyrsta heildarút-
gáfa sagnanna hefur haft allnokkur áhrif á hvernig flokkurinn er skilgreind-
ur. Valdimar og Þórleifur fjalla hins vegar lítið sem ekkert um slík álitamál í
formálum sínum þó að í þeim séu einatt sagt frá helstu handritum og útgáf-
um sem nýtt voru. Í formála Egils sögu (bls. vi) rökræðir Valdimar þannig
við þýska fræðimenn sem vilji „véfengja meira og minna flestar sögur vorar,
og það jafnvel hinar beztu, svo sem Njálu og Egils sögu“. Þannig er það ein
forsenda útgáfunnar að sögurnar séu ekki aðeins góðar heldur einnig mikil-
vægar og trúverðugar sögulegar heimildir. Annað sem hamrað er á í for-
málanum er að útgáfan sé ekki ætluð vísindamönnum heldur alþýðu. Eins
og Valdimar segir í formála Landnámuútgáfunnar: „Þess er ekki að vænta,
að útgáfa þessi fullnœgi þeim kröfum, sem vísindalegum útgáfum hlýða,
sem eru tífalt dýrari. Hún er ætluð alþýðu, og henni á hún að geta orðið að
notum.“
Í Þjóðólfi 11. nóvember 1892 eru Egils saga boðin á 1,25 krónur og
Hænsa­Þóris saga á 25 aura og fylgir þessi texti í kjölfarið: „Alþýðu-útgáfan
af Íslendinga-sögum hefur þegar fengið hin beztu meðmæli margra góðra
manna. … Íslendinga-sögur eiga vini í öllum stéttum manna. Hjá hinum
hálærðasta vísindamanni sem hinum fáfróðasta smalaþúfu-þjóni njóta þær
ástar og aðdáunar.“ Nú er enginn dómari í eigin sök en viðtökur útgáfunnar
voru greinilega góðar. Benedikt Gröndal hæðist þannig að Hinu íslenzka
bókmenntafélagi í Fjallkonunni 26. október 1899 og segir Sigurð hafa af-
rekað það á nokkrum árum sem hinu virðulega félagi hafi ekki dugað ára-
tugirnir til.
Margar sögurnar voru endurprentaðar 1909-1913 og síðan endurútgefn-
ar á vegum Sigurðar 1920-1931 í nýrri heildarútgáfu þar sem Benedikt
Sveinsson alþingismaður (1877–1954) stóð fyrir nýjum texta margra sagn-
anna og ýmis bindi í þeirri ritröð voru síðan endurprentuð 1945-1951. Þar
sem bækurnar voru ódýrar slitnuðu þær margar upp og fyrri útgáfan er því
heldur fáséðari en upplagið gæfi ef til vill tilefni til að ætla en sú seinni
enn víða fáanleg. Að lokum eignaðist hún verðugan keppinaut í útbreiddri
Íslendingasagnaútgáfu Guðna Jónssonar (1901–1974) í þrettán bindum, í
svipuðu broti en heldur skrautlegri. Þær Íslendingasögur voru fyrst gefnar