Fréttablaðið - 02.12.2022, Blaðsíða 74

Kerti skipa stóran sess í jóla-
haldi óperusöngkonunnar
Ísabellu Leifsdóttur. Hún
hefur gert eigin jólakerti frá
því hún var smástelpa og
segir það vera lítið mál.
starri@frettabladid.is
Óperusöngkonan Ísabella Leifs-
dóttir lærði ung að gera útikerti
með móður sinni sem safnaði
kertaafgöngum. „Mamma gerði
alltaf útikerti fyrir jólin og þannig
lærði ég hjá henni sem barn að búa
þau til og þótti alltaf mjög spenn-
andi. Ég gerði svo slíkt hið sama
sjálf eftir að ég fór að búa en smám
saman fór ég að gera kerti fyrir vini
og vandamenn og þannig vatt það
upp á sig.“
Hún segir gaman að koma lífi í
ílát sem sitja á hillum nytjamark-
aða, svo sem sykurkör og mjólkur-
könnur fyrir innikertin og svo
ýmis konar málmílát sem hefur
fallið á fyrir útikertin. „Mikið af
gullfallegum kopar og messing
situr á hillum nytjamarkaða því
fólk kann ekki eða nennir ekki
lengur að pússa en ég elska að sjá
hlutina fara að glansa aftur.“
Hefur lengi skapað í höndunum
Ísabella hefur unnið við sviðslistir
frá barnæsku en hefur líka alltaf
verið að skapa hluti í höndunum,
hvort heldur myndlist eða hand-
verk ýmis konar. „Ég hef mikinn
áhuga á umhverfismálum og snýst
listsköpunin mikið um að endur-
nýta og finna nýjan tilgang fyrir
hluti. Þannig hef ég verið að skapa
undir merkjum Pink Upcycling í
mörg ár, meðal annars kertin mín
en nýverið hef ég einnig verið að
gera upp og skapa nýtt skart úr
gömlu.“
Fyrir henni eru því kerti
ómissandi hluti jólanna „enda
þurfa allir í það minnsta kerti
og spil fyrir jólin,“ að hennar
sögn. Hér gefur hún lesendum leið-
beiningar um gerð útikertis.
Uppskrift að útikerti
Hún segir einfalt að gera útikerti.
„Finnið eldfast ílát en ég mæli
með gömlum pottum í útikertin
Kertin eru ómissandi hluti aðventunnar
Ísabella Leifsdótti óperusöngvari.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Mikið af gullfallegum kopar situr á hillum nytjamarkaða víða um
land. Ísabella er dugleg að sækja sér hráefni þangað.
Hin fegursta rósin
er fundin
Þessar ljóðlínur Helga Hálf-
dánarsonar úr jólasálmi
líkja Jesú við rós en ýmiss
annar gróður er tengdur við
jólin, svo sem greni, jóla-
rósin, híasintur og fleiri
blóm og plöntur.
brynhildur@frettabladid.is
Jólarósin eða poinsettia eins og
hún heitir á erlendum málum er
talin tákna Betlehemstjörnuna
vegna þess hvernig hún er í lag-
inu. Jólarósir eru til rauðar, hvítar
og bleikar og er rauða afbrigðið
stundum talið vísa í blóð Krists og
það hvíta hreinleika Mannsson-
arins en svo eru rauður og hvítur
náttúrlega líka bara jólalitirnir
og jólarósir fallegar og hátíðlegar.
Jólarósin er upprunnin í Mexíkó
og saga frá þeim slóðum segir af
ungri stúlku sem kom með vönd
af illgresi í kirkju og ætlaði að
leggja á altarið á jólanótt sem gjöf
handa Jesúbarninu.
Hún var of fátæk til að kaupa
aðra gjöf og skammaðist sín
fyrir að færa ekki merkilegri
gjafir. Hún lagði blómin því ekki
á altarið heldur fyrir framan upp-
stillingu af jólanóttinni og jötu
frelsarans. Skyndilega spruttu
eldrauð blóm fram á illgresinu og
söfnuðurinn leit á þetta atvik sem
kraftaverk og æ síðan var vísað
til þessarar plöntu sem blóms
hinnar helgu nætur og síðar jóla-
rósar.
Ekki er mælt með að katta-
eigendur fái sér jólarós þar sem
blöðin geta verið eitruð fyrir
kisur. n
Kristþyrnir
Kristþyrnir er kallaður holly á ensku (sennilega
einhver mynd af holy eða heilagur) og um hann
er mikið sungið í jólalögum á enskri tungu.
Þessi þyrnitegund er þó mun eldri en kristni og
hefur í margar aldir verið notuð til að skreyta
híbýli og reka burt illa anda, meðal annars í Kína
hinu forna og Rómaveldi.
Kristþyrnirinn er litríkur á veturna, dökkgræn
blöð og skærrauð berin hafa verið ódýr leið
til að skreyta í kringum sig þegar önnur blóm
sváfu undir snjóbreiðu og það er því rökrétt að
drúídar á Bretlandi hafi talið hann tákn eilífs
lífs. Því er við hæfi að hann sé tákn dimmasta
tíma ársins á norðurhveli til marks um endur-
komu ljóssins. Í sumum kimum kristninnar var
þyrnirinn talinn hluti
af páskaguðspjallinu
líka en þyrnikóróna
Krists átti að vera búin
til úr kristþyrni. Líklegra
er að kristþyrnikórónan
tengist ævafornum helgi-
siðum sem tengdust
sólhvörfum og árstíða-
skiptum.
Greni
Drúídar á Bretlandi
fyrir um 2000 árum eiga
heiðurinn af því að við
notum jólatré og greni
til að skreyta heimili
okkar fyrir jól. Sígræn
tré eins og fura, greni og
sýprus þóttu gædd galdra-
mætti því þau ein, ólíkt flestum
öðrum plöntum, héldu lífi og litnum græna yfir
dimmustu og köldustu vetrarmánuðina. Því
þótti það til marks um gæfu og von að skreyta
heimilið með þessum tegundum auk þeirra sem
fjallað er um hér á síðunni til að fagna endur-
komu sólar og nýs lífs, sem var oft í formi guðs
sem var fórnað og reis upp að nýju, eins og
Baldurs, Ósiris og fleiri. Í kristni er Jesú tákn-
mynd þessara guða og þar er grenikransinn tákn
hins eilífa lífs og upprisu Krists.
Mistilteinn
Enn önnur sígræn jólaplanta sem
á uppruna sinn í hátíða-
höldum drúída á Bretlandi
fyrir um 2000 árum og
dregur tákngildi sitt af því að
haldast græn í langan tíma
án þess að vera í mold. Mis-
tilteinninn var talinn bera
með sér töframátt sem
færði gæfu og rak burt
illa anda.
Mistilteinninn á sér einnig stað í
norrænni goðafræði en þegar Frigg
gekk milli allra lifandi vera og bað
þær að þyrma lífi Baldurs var mis-
tilteinninn enn svo ungur að ekki þótti ástæða
til að láta hann sverja eiða. En Loki rétti Heði
hinum blinda mistilteininn sem hann henti í átt-
ina að Baldri og varð honum að aldurtila. Frigg
fékk þá allar verur til að gráta Baldur og er sagt
að tár hennar hafi orðið að hvítu berjunum á
mistilteininum. Forngrikkir eiga sennilega sök á
því að fólk kyssist undir mistilteini þar sem hann
var talinn tákn frjósemi í Grikklandi. Rómverski
sagnfræðingurinn Pliny ritaði að drúídar hefðu
búið til frjósemislyf handa búfénaði sínum úr
berjum mistilteinsins og ekki er ólíklegt að slík
lyf hafi verið prófuð líka á fólki. Þó ber að geta
þess að ber mistilteinsins geta verið baneitruð
sem er gott að hafa í huga áður en þau eru inn-
byrt. Fyrstur til að vísa til kossa undir mistilteini
í bókmenntum var Charles Dickens árið 1836 og
nú er varla gerð sú jólamynd eða sungið jólalag
að koss undir mistilteini komi þar ekki við sögu.
Önnur jólablóm
Fleiri plöntur eins og
híasintur, amaryllis
og rósir eru einnig
tengdar jólunum,
ýmist vegna rauða
og hvíta litarins eða
hreinlega þess hversu
auðvelt er að fá þau til
að blómstra innan-
húss í skammdeginu.
Sykurkör og
mjólkurkönnur
fá meðal annars
nýtt hlutverki á
heimili Ísabellu.
en niðursuðudósir virka líka vel.
Safnið saman kertaafgöngum
í pott, tegundir skipta ekki
máli. Bræðið á lágum hita þar
til allt er bráðnað.“ Næst er
kveik stillt upp í miðju íláti.
„Til að kveikurinn haldist á
sínum stað má nota prjón sem
stungið er í gegnum kveikinn
og hann látinn liggja yfir
brún ílátsins. Mikilvægt er að
kveikurinn sé 100% náttúrulegur
en ég mæli með bómullarreipi.“
Breidd kveiks þarf að vera um 1 cm
að þvermáli í f lest útikerti. „Hellið
vaxinu í eldfasta ílátið. Gott er að
gera það í nokkrum lögum til að
þráðurinn haldist beinn. Látið
kólna yfir nótt. Klippið kveikinn í
passlega lengd og njótið. n
Mamma gerði
alltaf útikerti fyrir
jólin og þannig lærði ég
hjá henni sem barn að
búa þau til og þótti alltaf
mjög spennandi.
Ísabella Leifsdóttir
52 fréttablaðið 2. desember 2022jól 2022