Fréttablaðið - 03.12.2022, Blaðsíða 36

getur verið mjög hættulegt að taka
neysluskammta af fólki. Það getur
orðið mjög veikt og setur það í
mikla neyð.“
Hann segir að annað sem lyfja­
skömmtunin geri sé að auka nánd
þeirra sem njóta hennar við heil­
brigðiskerfið og að það hafi minnk­
að þá fordóma sem hann hefur alla
jafna fundið fyrir í heilbrigðiskerf­
inu.
Hann útskýrir að fólk sem notar
vímuefni í æð þarf að passa vel upp
á búnað og hreinlæti til að koma í
veg fyrir sýkingar en ef þær komi þá
þurfi þau á aðstoð heilbrigðisstarfs­
fólks að halda.
„Eftir að Frú Ragnheiður byrjaði
þá hefur þessum sýkingum fækkað,“
segir hann en þar getur fólk fengið
hreinan búnað, aðstoð við sár og
fengið sýklalyf. „Svo er Naloxonið
auðvitað að bjarga miklu líka,“ segir
Hákon en á þessu ári var Naloxone
nefúði í fyrsta sinn gerður aðgengi­
legur í Frú Ragnheiði, lyfið er notað
til þess að draga úr áhrifum of­
skömmtunar af ópíóíðum.
„Frú Ragnheiður hefur gert svaka­
lega gott starf með því að dreifa
búnaði. Heilbrigðiskerfið er búið
að bregðast okkur svo mikið. For­
dómarnir þar eru svo miklir.“
Fjörutíu meðferðir að baki
Hákon hefur farið í alls um 40 með­
ferðir á Vogi auk þess sem hann
hefur farið í framhaldsmeðferðir
á Staðarfelli, Hlaðgerðarkoti og
Krýsuvík. Hann hefur prófað við­
haldsmeðferðir á Vogi með Subox­
one­lyfinu en segir að ekkert þess­
ara úrræða myndu hjálpað honum
dag.
„Ég hef náð góðum tíma edrú inn
á milli. Ég hef líka strögglað mikið
edrú. Ég hef prófað þetta allt, og
Suboxone er ekki fyrir alla. Ég er
auðvitað ekki læknir en það segir
mér svolítið, að morfínið sem ég er
á hefur minni fráhvörf en suboxone
fráhvörfin og eru ekki varanleg.“
Hann segir að eitt sinn hafi hann
þurft að leggjast inn tíu sinnum á
Vog eitt árið, því þá hafi hann verið
í Suboxone viðhaldsmeðferð hjá
SÁÁ. „Ég var alltaf að missa Subox­
one því ég náði ekki að fylgja regl­
unum þeirra í að vera 100 prósent
edrú. Manni leið eins og maður væri
bara kominn með annan dópsala,“
segir Hákon og að skilyrðin hjá SÁÁ
séu mjög ströng til að komast í við­
haldsmeðferð.
„Fólk þarf síðan að pissa reglulega
í glas, eins og gert er í fangelsum,
og ef þú ert ekki alveg edrú, þá er
þér refsað fyrir það og getur misst
Suboxonið þitt, sem er lífshættulegt
fyrir veikt fólk. Sjúkdómshugtakið
er fokið út um gluggann við svona
meðferð á morfínneytendum. Í dag,
er ég ekki að nota til að vera dóp­
aður og vil ekki vera úti með fólki
sem sést vel á að sé í vímu. Ég nota
bara mín lyf, og that‘s it. Það gefur
mér þann kost að geta verið hér og
talað við þig, ég fúnkera núna.“
Er þetta sambærilegt og hjá ein-
hverjum sem er að kljást við þung-
lyndi?
„Já, þetta er bara lyfið mitt. Við
byrjum mörg á að vera með ein­
hvern undirliggjandi vanda eða
mikla verki og svo leiðist það út í
að vera háður lyfjunum, en yfirleitt
byrjar þetta þannig.“
Fíknin sterk og áföllin erfið
Hákon segir margþættar ástæður
fyrir því að hann hafi ekki náð að
hætta hingað til, bæði sé fíknin
afar sterk en eins þá skipti félags­
legar aðstæður miklu máli og hvað
sé í boði fyrir fólk þegar það er orðið
edrú.
„Þegar það fer að renna af fólki þá
koma upp allar tilfinningarnar. Það
geta verið undirliggjandi áföll og
það er meira en að segja það að díla
við það. Ef félagslegu aðstæðurnar
eru í lagi þá kannski sér maður meiri
ástæðu til þess að fara og reyna að
vera edrú. En oft sér maður ekki til­
ganginn til að vera edrú þegar allt er
uppi á móti manni.“
Fjallað var um það fyrr á árinu að
lyfjatengdum andlátum hafi fjölgað
og þau hafi aldrei verið fleiri. Hákon
segir það ekki hafa farið fram hjá
sér.
„Já, ég hef misst marga. Það er
mikil sorg í þessum hópi og ef við
pælum of mikið í því þá verður
maður allt of sorgmæddur. En
maður bítur bara á jaxlinn. Tölum
svo ekki um fólkið sem hefur misst
börnin sín frá sér. Það er alveg
hræðilegt að horfa á það. Þetta er
rosalegt áfall og það eru helst kon­
urnar sem burðast með þetta stöð­
ugt á sér. Þær verða edrú og þá finna
þær þetta allt og þess vegna eru þær
svo margar hræddar við að verða
edrú.“
Handleiðsla lykilatriði
Það hefur verið rætt um að á Íslandi
skorti skaðaminnkandi úrræði,
eins og að það sé aðgengi að upp-
lýsingum um öruggari vímuefna-
notkun, skammtastærðir og hætt-
unni á of skömmtun. Hvað heldurðu
með það?
„Það skiptir mjög miklu að fólk fái
réttar upplýsingar um þetta allt. Um
smithættur og um vímuefnin. Það
dregur úr því að fólk fari sér ekki
að voða. Þegar fólk byrjar að nota
vímuefni í æð er mikilvægt að það
fái handleiðslu til að tryggja öryggi
þess. Skömmin er ástæðan fyrir að
margir leita sér ekki aðstoðar og
vitneskju eins og hægt er að fá hjá
Frú Ragnheiði. Það er út af ótta við
að vera dæmdur og að það fréttist.
Þess vegna er mikilvægt að hægt sé
að nálgast öruggar upplýsingar um
þetta rafrænt og það þarf að fara
að koma því á laggirnar, og það er
mikilvægt að það sé á íslensku og
aðgengilegt,“ segir Hákon ákveðinn.
Þú talar um hik, hikar fólk
almennt við að leita í heilbrigðis-
kerfið?
„Já, eðlilega. Fólk hefur lent svo
illa í fordómum þar. Það er komið
fram við það eins og annars flokks
fólk í staðinn fyrir að það sé komið
fram við það eins og hvern annan
sjúkling. Ég veit um fólk hefur verið
komið með drep og orðið alvarlega
veikt en fer samt ekki. Auðvitað er
inn á milli gott fólk sem gerir góða
hluti. Ég tek það alls ekki af því, en
það er þetta með fordómana sem er
svo sárt fyrir fólki, það er skortur
á þekkingu. Mér finnst skrítið að
þetta sé enn svona árið 2022.“
Hvað með aðstandendur?
„Ef einhver einstaklingur í fjöl­
skyldunni verður fíkill þá er honum
stundum sparkað út um dyrnar og
látið eins og hann sé ekki til. Það er
ekki leiðin. Ef einhver verður veikur
þá er ekki komið svona fram við
manneskjur. Maður sér þetta oft,
það er eins og fólk sé bara dáið þegar
það er það ekki. Fjölskyldan mín
gerði það aldrei en ég hugsa til þess
að ef ég hefði til dæmis fengið þessa
skaðaminnkandi meðferð áður en
mamma dó þá hefði ég getað sinnt
henni betur og fengið meiri tíma
með henni, í stað þess að vera alltaf
að redda mér allan daginn,“ segir
Hákon.
Úrræði sem verður að bæta við
Hákon segir að hann fagni því að
skaðaminnkandi meðferðin sem
hann fær sé rædd opinberlega í fjöl­
miðlum en finnst sárt þegar fólk er
að tala án þess að hafa nokkra þekk­
ingu á málinu eða skilning á sögu
fólksins sem um ræðir.
Hann telur nauðsynlegt að gera
skaðaminnkandi meðferðina form­
lega og að það standi fólki með
þungan vímuefnavanda til boða
sem hafi reynt allt annað en án
árangurs.
„Þetta á ekki að vera það fyrsta
sem fólk reynir. Þetta á að vera allra
seinasti kosturinn og það þurfa að
vera skilyrði og viðmið, þetta ætti
helst ekki að vera fyrir of ungt fólk.
Ég er að verða fimmtugur og er
búinn að vera í þessu í tíu ár. Allir
sem fá þessa skaðaminnkandi með­
ferð hafa reynt allt sem er í boði. Það
hefur ekki gengið upp og mér finnst
miklu frekar að þetta eigi þá að vera
í boði fyrir veikasta hópinn, og að
ráðamenn geti ekki þvegið hendur
sínar af þessu og látið eins og þessi
vandi sé ekki til staðar.“
Hann segir breytinguna sem
verður á fólki sem kemst í þessa
skaðaminnkandi meðferð í raun
ótrúlega.
„Fólk sem er að fá þessa meðferð,
getur allt í einu verið í skóla, verið
í vinnu og nær að halda húsnæði.
Þetta gefur fólki kost á öllu þessu og
að halda áfram með líf sitt. Það fær
einnig tækifæri á að taka á sínum
undirliggjandi vanda sem hefur
þurft að sitja lengi á hakanum. Með­
ferðin hefur mikil jákvæð áhrif og
hefur reynst þeim mjög vel sem eru
á henni, ég hef séð það með mínum
eigin augun.“
Hákon hefur gengið í gegnum
ýmislegt um ævina. Hann hefur
þurft að búa á götunni og á að baki
sögu um af brot og hefur í tvígang
setið í fangelsi fyrir þau, fyrir um
þremur áratugum. Brot hans má
tengja beint við þann vímuefna­
vanda sem hann hefur verið að
kljást við og þörfinni á því að ein­
hvern veginn fjármagna hann.
„Þetta kostar og þess vegna
vinnur fólk baki brotnu við að redda
sér. Ég er núna í samfélagsþjónustu
og hef verið í því í sirka tvo mánuði
og ég gæti ekkert verið þar ef ég
væri ekki í þessari skaðaminnkandi
meðferð. Ég veit ekki hvernig ég fór
að þessu fyrir meðferðina. Þetta var
svo erfitt, en maður sá það ekki þá.
Maður þurfti að brjóta af sér alla
daga, en þegar ég byrjaði í þessari
meðferð þá hætti ég alveg að brjóta
af mér. Því ég þurfti þess ekki lengur
og hafði þá enga ástæðu til að gera
það.“
Hvernig er sú tilfinning?
„Of boðslega góð. Ég hef loksins
öðlast mannsæmandi líf.“ n
Já, ég hef misst marga.
En það stoppar mann
ekkert endilega. Það er
sorg í þessum hópi og
ef við pælum of mikið í
því þá verður maður
sorgmæddur. En
maður bítur bara á
jaxlinn.
Hákon segir
skilningsleysi
samfélagsins
og fordóma of
mikla. Hann
telur að það
ætti að koma
fram við fólk
sem glímir við
fíkn sem sjúkl-
inga en ekki
glæpamenn.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
Þetta á
ekki að
vera í
hönd-
unum á
einhverju
fólki út í
bæ sem er
að reyna að
græða
peninga á
veikindum
annarra.
36 Helgin 3. desember 2022 LAUGARDAGURFréttablaðið