Fréttablaðið - 03.12.2022, Blaðsíða 38

150 ár eru liðin frá því að
fyrsta bókaverslun landsins
var opnuð. Saga Pennans og
Eymundsson er merkileg í
sögu íslensks menningarlífs.
birnadrofn@frettabladid.is
Þann 29. nóvember árið
1872 opnaði athafnamað-
urinn Sigfús Eymundsson
fyrstu bókaverslunina á
Íslandi, síðan eru liðin
150 ár.
Sigfús nam bókband í Kaup-
mannahöfn, lærði ljósmyndun í
Bergen og opnaði fyrstu ljósmynda-
stofuna í Reykjavík árið 1867. Sig-
fús var lengi umboðsmaður Allan-
skipafélagsins sem bauð flutninga
til Norður-Ameríku og má ætla að
hundruð eða þúsundir Íslendinga
hafi f lust vestur um haf með milli-
göngu Sigfúsar. Það var hins vegar
Bókaverslun Sigfúsar Eymunds-
sonar sem átti eftir að festa nafn
hans rækilega í sessi hjá þjóðinni.
Sigfús keypti húsið á horni
Austurstrætis og Lækjargötu undir
verslunina árið 1871 en hann ætlaði
versluninni fyrst í stað lítið húsnæði
á götuhæðinni, en hún dafnaði jafnt
og þétt og árið 1875 lét hann byggja
hæð ofan á suðurhluta hússins.
Á árunum 1882–83 stækkaði
hann húsið frekar og lengdi það.
Sjálfur bjó Sigfús ásamt konu sinni,
Sólveigu Daníelsdóttur, á efri hæð-
inni og rak þar ljósmyndastofu.
Þannig stóð húsið nánast óbreytt til
vorsins 2007 er það brann til kaldra
kola í stórbruna. Húsið hefur síðan
verið endurbyggt í svipaðri mynd.
Bókaverslunin setti frá upphafi
mark sitt á bæjarlífið. Þangað lagði
fólk leið sína til að kaupa bækur, rit-
föng, miða á viðburði og ýmislegt
annað. Sigfús hóf bókaútgáfu árið
1886 og flutti líka inn ýmsar vörur
og var til dæmis fyrstur manna til að
flytja inn sjálfblekunga og ritvélar.
Hann var líka fyrstur til að selja
póstkort á Íslandi, en ljósmyndirnar
á þau tók hann sjálfur.
Nýir eigendur
Árið 1908 bárust Pétri Halldórs-
syni fregnir af því að heilsu Sigfúsar
væri farið að hraka og hann hygðist
selja verslunina. Pétur keypti bæði
verslunina og bókaútgáfuna og tók
við starfseminni árið 1909. Sigfús
lést tveimur árum síðar.
Bókaverslun Sigfúsar Eymunds-
sonar hélt áfram að blómstra undir
stjórn Péturs. Eins og Sigfús rak
hann bæði fyrirtækin af miklum
menningar- og myndarbrag, og jók
bókaútgáfuna til muna. Árið 1920
keypti Pétur steinhúsið að Austur-
stræti 18 og færði verslunina þangað
í stærra og nýtískulegra húsnæði.
Penninn stofnaður
Árið 1932 stofnaði Baldvin Pálsson
Dungal Pappírs- og ritfangaverslun-
ina Pennann, ásamt bróður sínum
Halldóri. Verslunin var til húsa í Ing-
ólfshvoli, á horni Pósthússtrætis og
Hafnarstrætis. Skuggi heimskrepp-
unnar hvíldi yfir viðskiptalífinu og
fáir spáðu fyrirtækinu langlífi.
Þeir bræður höfðu dvalist lang-
dvölum erlendis og höfðu kynnst
ýmsum nýjungum í verslunar-
rekstri. Til að mynda var Penn-
inn lengi eina verslunin sem seldi
minjagripi, en staðsetningin hent-
aði vel til að þjóna ferðamönnum
sem komu til landsins við Stein-
bryggjuna gömlu. En fyrst og fremst
fékkst Penninn við innflutning á
pappírsvörum og ritföngum.
Árið 1937 keypti Baldvin Dungal
hlut bróður síns í Pennanum og hélt
áfram uppbyggingu fyrirtækisins
ásamt fjölskyldu sinni.
Mikil tímamót urðu árið 1959
þegar Almenna bókafélagið (AB)
key pt i Bókaverslu n Sig f ú sar
Eymundssonar. Búðin var flutt tíma-
bundið í gamla Morgunblaðshúsið
að Aðalstræti 6, því ákveðið var að
rífa gamla húsið að Austurstræti 18
og byggja þar nýtt. Þann 19. nóvem-
ber 1960 var bókaverslunin aftur
komin á sinn gamla reit í nýju húsi
að Austurstræti 18, þar sem hún
stendur enn þann dag í dag.
Ný kynslóð tekur við
Árið 1969 urðu kaf laskil í sögu
Pennans þegar Baldvin Dungal, eig-
andi fyrirtækisins, lést snögglega.
Sonur hans, Gunnar B. Dungal, tók
þá við rekstrinum rúmlega tvítugur
að aldri. Baldvin hafði byggt upp
blómlegt fyrirtæki og rak á þess-
um tíma verslanir í Hafnarstræti,
Laugavegi 84 og Laugavegi 176.
Fimm árum síðar, árið 1974, opnaði
Penninn verslun sína í Hallarmúla
og þegar fram liðu stundir varð sú
verslun flaggskip fyrirtækisins.
Á 9. áratug síðustu aldar, rúmum
110 árum eftir opnun Bókaverslunar
Sigfúsar, tók Eymundsson að stækka
allverulega. Á árunum 1986–1990
voru fjórar bókaverslanir til viðbót-
ar þeirri gamalgrónu í Austurstræt-
inu opnaðar. Í Mjódd, í Kringlunni,
á Eiðistorgi og á Hlemmi.
Níundi áratugurinn átti eftir að
reynast mikið breytingaskeið hjá
Pennanum. Árið 1982 fékk Penninn
bóksöluleyfi, en slíkt leyfi er nauð-
synlegt til að fá bækur í umboðssölu
frá útgefendum, og opnaði bóka-
deild í verslun sinni í Hafnarstræti.
Sama ár hóf Penninn jafnframt
innflutning á skrifstofuhúsgögnum.
Með aukinni tölvunotkun þurfti
Penninn að mæta þeirra þróun,
svo sem með auknu framboði af
nýjum ritföngum og rekstrarvöru
fyrir „tölvuútskriftir“. Árið 1987 var
Bókaverslun í
eina og hálfa öld
Hér má sjá hesta fyrir utan bókaverslun Eymundsson í Austurstræti í miðbæ Reykjavíkur. Myndina tók Sigfús Eymundsson sjálfur.
Sigfús Eymundsson, stofnandi
bókaverlunarinnar Eymyndsson.
1872
Sigfús
Eymundsson
opnar fyrstu
bókaverslun-
ina á Íslandi,
Bókaverslun
Sigfúsar
Eymundsson-
ar í Lækjar-
götu.
1886
Sigfús
Eymundsson
stofnar bóka­
útgáfu sem
hann rekur
samhliða
versluninni.
1909
Pétur Hall-
dórsson tekur
við rekstri
verslunar-
innar.
1920
Bókaverslun
Sigfúsar
Eymunds­
sonar flytur í
nýtt húsnæði í
Austurstræti.
1932
Baldvin Páls-
son Dungal og
bróðir hans
Halldór stofna
Pappírs- og
ritfanga-
verslunina
Pennann á
horni Póst-
hússtrætis
og Hafnar-
strætis.
1937
Baldvin
kaupir hlut
bróður síns í
Pennanum og
heldur áfram
uppbyggingu
fyrirtækisins
ásamt fjöl­
skyldu sinni.
1959
Almenna
bókafélagið
kaupir Bóka-
verslun Sigfús-
ar Eymunds-
sonar.
1969
Baldvin Dun­
gal, stofnandi
og eigandi
Pennans,
fellur frá og
sonur hans,
Gunnar B.
Dungal tekur
við rekstr­
inum.
1974
Penninn
opnar verslun
í Hallarmúla
sem verður
með tímanum
flaggskip
fyrirtækisins.
1982
n Penninn
fær bóksölu­
leyfi og opnar
bókadeild í
verslun sinni í
Hafnarstræti.
n Penninn
hefur inn­
flutning á
skrifstofu­
húsgögnum.
1986
Eymundsson
opnar verslun
í Mjódd.
1987
n Penninn og
Eymundsson
opna verslanir
sitt á hvorum
staðnum í
Kringlunni.
n Penn­
inn opnar
stórverslun
á þremur
hæðum í
Austurstræti
og lokar
verslun sinni í
Hafnarstræti.
1989
Eymundsson
opnar verslun
á Eiðistorgi.
1990
n Eymunds­
son opnar
verslun á
Hlemmi.
n Penninn
og Eymunds­
son fara
undir sama
þak þegar
ritfanga­ og
gjafavöru­
deild Pennans
flytur í kjall­
ara Austur­
strætis 18.
1991
Eymundsson
opnar verslun
í Borgarkringl-
unni.
1992
Prentsmiðjan
Oddi kaupir
verslanir
Eymundsson.
1996
Penninn
Eymundsson
verður til með
sameiningu
verslananna
tveggja.
1998
Á vormán­
uðum kaupir
Penninn
fasteignina að
Austurstræti
18 og þar er
opnað bóka­
kaffi.
1999
Ný verslun
fyrir tölvur
og skrifstofu-
tæki opnuð á
Suðurlands-
braut 4.
2000
Ný verslun
Pennans
Eymunds­
son opnuð á
Glerártorgi á
Akureyri.
2002
Undirbún-
ingur hafinn
að stofnun á
Pennaskólan-
um, sem hefur
það hlutverk
að mennta
starfsmenn
og þjálfa í
starfi.
2003
Penninn hf.
semur um
kaup á bóka­
búðum Máls
og menningar
við Eddu –
miðlun og
útgáfu.
2005
Gunnar
Dungal selur
Pennann hf.
til hóps fjár-
festa.
2006
Penninn kaup­
ir 73% hlut
í lettneska
skrifstofu­
fyrirtækinu
AN Office.
2008
Penninn kaup-
ir 51% hlut í
írsku kaffi-
húsakeðjunni
Insomnia.
2009
Nýi Kaupþing
banki tekur
yfir starfsemi
Pennans ehf.
og í kjölfarið
er erlend og
innlend starf­
semi skilin að
og nýtt félag
í kringum
starfsemina
á Íslandi er
stofnað.
2012
Arion banki
býður til sölu
allt hlutafé í
fyrirtækinu
og í júní er
undirritaður
samningur
um sölu Penn-
ans til hóps
fjárfesta.
2014
Ný verslun
Pennans
Eymunds­
son opnuð á
Laugavegi 77.
2015
Ný og endur-
bætt verslun
opnuð í
Flugstöð Leifs
Eiríkssonar.
2016
n Penn­
inn opnar
verslunina
Islandia í
Kringlunni.
n Penn­
inn kaupir
Bókaverslun
Þórarins
Stefánssonar
á Húsavík.
n Þetta ár
hefst stór­
sókn Pennans
í innkaupum á
minjagripum
og ferða­
mannavörum
og hefur félag­
ið hönnun á
eigin fram­
leiðslulínu.
2018
Penninn
kaupir vöru-
línu fatafram-
leiðandans
Icelandic
Magic og
verslanir The
Viking.
2019
Penninn tekur
yfir kaffihúsa­
rekstur Te &
kaffi í fjórum
verslunum.
2020
Penninn
kaupir HB
Heildverslun.
2021
n Penninn
Eymundsson
opnar verslun
á Selfossi.
n Penninn
opnar nýja
verslun
The Viking í
Hafnarstræti.
2022
n Penninn
Eymundsson
opnar nýja
og stórbætta
verslun í
Flugstöð Leifs
Eiríkssonar.
n Penninn
kaupir rekstur
Sólarfilmu,
sem sérhæfir
sig í ferða-
mannavörum.
38 Helgin 3. desember 2022 LAUGARDAGURFréttaBlaðið