Fréttablaðið - 03.12.2022, Blaðsíða 88

Netið vakir yfir hverri
grein sem skrifuð er og
liggur ekki á skoð-
unum sínum ef farið er
út af hinni pólitísku
rétthugsunarlínu.
Óttar Guð-
mundsson hef-
ur tekið saman
úrval vinsælla
og stundum
umdeildra
bakþanka
sinna í bókinni
Það blæðir úr
þjóðarsálinni.
Enn að mestu
laus við tjöru og
fiður.
Fréttablaðið/
Ernir
Óttar Guðmundsson geð-
læknir hefur safnað úrvali
bakþanka sinna í Frétta-
blaðinu saman á bókina Það
blæðir úr þjóðarsálinni. Hann
hefur uppskorið bæði lof og
last fyrir pistlana þótt hann
reyni að fikra sig varlega um
jarðsprengjusvæðið þar sem
„mönnum er velt upp úr tjöru
og borinn eldur að þeim í
beinni útsendingu“.
Ég er búinn að skrifa bak-
þanka fyrir Fréttablaðið
frá árinu 2016 og lagt í þá
mikla vinnu. Þessir pistlar
hafa oft vakið talsverða
athygli og ég hef fengið yfir mig
bæði holskeflu af gagnrýni og hrósi.
Forsetaframbjóðendur segjast
bjóða sig fram vegna fjölda áskor-
ana en sannast sagna er fyrst og
fremst minn eiginn hégómi sem
ræður för. Mig langaði til að eiga
þetta í bók,“ segir geðlæknirinn
Óttar Guðmundsson um nýút-
komið pistlasafn sitt, Það blæðir úr
morgunsárinu.
„Titillinn er fenginn að láni frá
einu þekktasta atómskáldi liðinnar
aldar, Jónasi Svavár, en hann gaf
einu sinni út bók sem hét Það blæðir
úr morgunsárinu. Hann var mikill
meistari orðsins og einn af mínum
uppáhaldshöfundum,“ segir geð-
læknirinn sem hefur á síðustu árum
verið með svo mikla bakþanka að
þeir fylla heila bók.
Dansað á jarðsprengjum
Óttar segir aðspurður að alla jafna
sé lítið mál að skrifa reglulega pistla
eftir pöntun. „Aðalmálið er að finna
eitthvað skemmtilegt til að skrifa
um, hvort sem það er um atburði
dagsins eða einhver læknisfræðileg
efni.“ Hann segir að í byrjun hafi
honum reynst erfiðast að laga sig
að knöppu formi bakþankanna þar
sem höfundum er sniðinn 250 orða
stakkur.
„Maður lærir að skrifa upp á nýtt.
Það þarf að koma fyrir inngangi,
meginmáli og ályktun í smárými.
Smám saman fer manni að finnast
þetta stórskemmtilegt. Fyrir tveim-
ur árum gaf ég út bók um Sturlungu
þar sem enginn kafli var lengri en
300 orð,“ segir Óttar og víkur síðan
að þeim háska sem hann telur steðja
að þeim sem skrifa pistla á vorum
taugaveikluðu tímum.
„Það er ekki auðvelt að vera pistla-
höfundur í dag. Aðallega vegna
allra jarðsprengjusvæðanna í sam-
félaginu. Umræðan einkennist af
pólitískri rétthugsun sem ákveð-
inn hópur áhrifavalda stjórnar.
Þetta gildir um málefni útlendinga,
femínisma, útskúfun ákveðinna
manna úr mannlegu samfélagi og
bókmenntir.“
Móðgaða fólkið
Óttar segir venjulega pistlahöfunda
sjaldnast hætta sér út í þetta fen af
ótta við að sökkva og sjást aldr-
ei framar. „Menn tæpa kannski á
þessum forboðnu svæðum en fæst-
ir þora að taka einhverja afstöðu.
Netið vakir yfir hverri grein sem
skrifuð er og liggur ekki á skoð-
unum sínum ef farið er út af hinni
pólitísku rétthugsunarlínu. Mönn-
um er velt upp úr tjöru og borinn
eldur að þeim í beinni útsendingu,“
segir Óttar.
„Grín og hálfkæringur á kostnað
einhvers er bannaður. Fólk er orðið
ótrúlega móðgunargjarnt. Netið er
vettvangur þessa móðgaða fólks
og þar verður stigmögnun á öllu
áreiti. Eftir því sem kommentunum
fjölgar verður reiðin og hneyksl-
unin meiri.
Það er ekkert spaug að lenda í
þeirri hakkavél sem netið er orðið.
Það hefur víðtæk áhrif vegna þess
að allt sem fer á netið stendur þar
Geðlæknir með bakþanka á jarðsprengjusvæði
Þórarinn
Þórarinsson
thorarinn
@frettabladid.is
óhreyft um aldir. Þegar menn eru
svo gúgglaðir kemur allur óhróð-
urinn fram, hvort heldur hann er
sannur eða loginn.“
Ritskoðaður í innsta hring
Óttar segist sjálfur aðeins hafa
fengið að smakka á þessu. „Já, aðal-
lega vegna ógætilegra ummæla sem
ég hef látið falla í viðtölum. Ég hef
venjulega verið varkárari í pistlun-
um sem ég les margsinnis yfir áður
en ég læt þá frá mér fara.
Auk þess les Andri sonur minn
og Jóhanna kona mín allt yfir og
þau eru harðir ritskoðarar og banna
mér harðlega að birta suma pistla.
Þau hafa mun betra nef en ég fyrir
því sem fellur ekki að pólitískri rétt-
hugsun.
Aumingi vikunnar
„Ég hneykslaði mest fyrir nokkrum
árum þegar ég ræddi um fórnar-
lambsvæðinguna sem hefur átt sér
stað. Allir eru að breytast í fórnar-
lömb aðstæðnanna. Þegar ég hélt
þessu fram í útvarpsviðtali var ég
sakaður um að bera ekki nægilega
virðingu fyrir áföllum.
Ég hef lengi notað gamalt hugtak
frá Steinunni systur minni, „aum-
ingi vikunnar“, til að lýsa fjölmörg-
um viðtölum sem fjölmiðlar hafa
við fólk sem lítur á sig sem leiksoppa
örlaganna og mikil fórnarlömb. Það
hefur ekki alltaf fallið í góðan jarð-
veg.“
Óttar hefur í bakþönkum sínum
alloft sótt innblástur í fornan frænd-
garð sinn og segja má að vísanir
hans í Sturlunga séu jafnvel orðnar
ákveðið höfundareinkenni.
„Ég er mikill aðdáandi Íslendinga-
sagna og Sturlungu og vitna óspart í
þessar bækur. Ég er áhugamaður um
sögu og dreg fram nokkrar hetjur úr
myrkviðum sögunnar og gef þeim
rödd.
Þannig er ég búinn að skrifa
nokkra pistla þar sem Hallgrímur
Pétursson kemur við sögu. Mér
finnst gaman að fjalla frjálslega
um nokkrar persónur frá söguöld
sem ég kalla náfrændur mína. Faðir
minn heitinn talaði alltaf um Egil
Skallagrímsson sem afa sinn enda
var hann ættaður úr Borgarfirði. Ég
tók þennan sið upp eftir honum.
Þetta vekur venjulega kátínu en ein-
staka hefur þó móðgast fyrir hönd
Egils.“
Af hugarástandi
Óttar heldur greiningu sinni á sjálf-
um sér áfram og segir bestu pistlana
venjulega vera þá sem fólk tengi
við tilfinningalega. „Ég hef skrifað
marga pistla um hugarástand elli-
lífeyrisþega og þeir hafa venjulega
fengið flest læk.
Fólk tengir við tilvistarvanda
eldri borgara sem lifa í breyttum
heimi þar sem ný lögmál eru
ríkjandi. Sá pistill sem mesta athygli
vakti hét: Ertu enn? Hann fjallaði
um þessar spurningar sem jafn-
aldrar mínir fá stöðugt: Ertu enn
að vinna, ertu enn í húsinu þínu?
Er ekki kominn tími til að setjast í
helgan stein og hætta öllum afskipt-
um af lífinu?“
Geðlæknirinn víkur í fram-
haldinu að umhverfinu sem hann,
skjólstæðingar hans og lesendur
lifa og hrærast í. „Andinn í sam-
félaginu hefur breyst eftir kóvíð. Það
er minni bjartsýni og fólk er þung-
lyndara. Það er mikil ásókn í tíma
hjá geðlæknum í þessu ástandi.“
Amfetamínþjóðin
Óttar segir heimsfaraldurinn hafa
gefið fólki nægan tíma til að hugsa
um eigin vandamál og margir hafi
lagst í naflaskoðun í fásinninu. „Það
er mun algengara nú en áður að fólk
sé að leita að barninu í sjálfu sér og
sæki í alls konar töfralausnir. Fólk
segist umvörpum hafa prófað hug-
víkkandi efni í þessari leit að sjálfu
sér eða einhverjum tilgangi í tilver-
unni. Þetta hefði verið óhugsandi
fyrir nokkrum árum.“
Þar að auki segir hann geðlækna
þurfa að sinna ótrúlegum fjölda
ADHD-greininga. „Þetta er eigin-
lega eins og faraldur. Fyrir nokkrum
árum var ADHD hjá fullorðnum
varla til. Núna er stöðugur straumur
af fullorðnu fólki með ADHD-grein-
ingu og fer sífellt fjölgandi,“ segir
geðlæknirinn með bakþankana.
„Ég held að það séu mörg þúsund
manns sem bíða eftir greiningu. Það
sem vekur athygli er að hluti þessa
fólks er með háskólagráður og dokt-
orspróf svo að varla hefur athyglis-
bresturinn staðið þeim mikið fyrir
þrifum í námi. En þau eru með
greiningu og segja að lífið breytist
til batnaðar á lyfjum. Kannski endar
þetta með því að allt samfélagið
verður sett á amfetamín eða skyld
efni til að örva hugsunina og koma
í veg fyrir athyglisbrest.“
Öllum á að líða vel
Óttar bendir á að kulnun sé stöðugt
að verða algengari. „Jafnvel ungling-
ar eru sagðir í kulnun og geti þess
vegna ekki stundað skóla. Þetta eru
ný viðhorf til andlegra vandamála
og tíminn einn getur leitt í ljós hvort
þetta er til blessunar eða ekki,“ segir
Óttar.
„En við búum í sósíaldemókrat-
ísku samfélagi þar sem fólk er orðið
vant því að ríkið eða kerfið eigi að
sjá um að öllum líði vel og enginn
líði skort. Það er sífellt kallað eftir
auknu fjármagni í alls konar mál og
talað um úrræðaleysi ef einhver er
ósáttur með þá þjónustu sem hann
fær.
Fólk er komið með þá tilfinningu
að enginn eigi að finna til eða líða
illa. Þetta leiðir til sjúkdómsvæð-
ingar þar sem tilfinningar eins og
sorg verða að sjúkdómi,“ segir Óttar
og stekkur fyrirvaralaust yfir á allt
annan völl og grípur eitt heitasta
þrætueplið í umræðunni þessa
dagana.
„Ég horfi á fótboltann með góðri
samvisku eins og alltaf. Mannrétt-
indi eru fótum troðin úti um allan
heim svo að það er erfitt að finna
heilagar og lúsalausar þjóðir sem
verðskulda að standa fyrir stór-
viðburðum nema við viljum ein-
skorða okkur við Vestur-Evrópu
og Bandaríkin. Ég stend alltaf með
Þjóðverjum og hef fylgst með liðinu
með tárin í augum enda hefur þetta
ekki gengið eins vel og oft áður.“
En ertu enn?
„Já, ég á það sammerkt með Biden
og Trump að ég get ekki hætt að
vinna þótt aldurinn sé farinn að
minna á sig.“ n
56 Helgin 3. desember 2022 LAUGARDAGURFréttablaðið