Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.09.1939, Síða 21

2. árg. . Júlí-sept. 1939 V A K A
efla framkvæmdavald sambandsstjórn-
arinnar, en svipta hin einstöku ríki að
miklu leyti sjálfstæði sínu. Er þetta í
raun og veru frumskilyrðið til þess, að
hægt sé að koma á nokkrum verulegum
umbótum. Á meðan valdið í félagsmál-
unum liggur að mestu leyti í höndum
hinna einstöku ríkja, er ómögulegt að
setja neina allsherjarlöggjöf á því sviði.
En það er miklum erfiðleikum bundið
að breyta stjórnarskránni, þvi til þess
þarf samþykki % af báðum þingdeild-
um og % af hinum einstöku ríkjum,
enda lítur ekki út fyrir, að það sé nokk-
ur leið til þess í náinni framtíð. En aðr_
ar leiðir eru taldar mögulegar til að
koma fram raunverulegum breytingum
á stjórnskipulaginu, t. d. ef breytingar
yrðu á hæstarétti og stjórnarskráin yrði
túlkuð öðruvísi en hingað til hefir verið
gert.
Eins og nærri má geta, hafa útgjöld
ríkisins vaxið gífurlega í stjórnartíð
Roosevelts. Öll þau opinberu fyrirtæki,
sem fé var lagt í, og allir þeir styrkir,
sem veittir voru til viðreisnar atvinnu-
vegunum kröfðust mikilla fjárframlaga.
En það var aðeins í byrjun að hann
gerði tilraun til að jafna hallann á
fjárlögunum. Síðan hefir hann ekkert
fengizt um það, þó að hallinn væri mik-
ill og tekið lán á lán ofan, þótt það sé
mögulegt að auka skattana. Þessa stefnu
hefir hann tekið vegna þess, að svo gíf-
urlega mikið fé er til í landinu, sem
ekkert er við að gera, en ef ætti að
leggja nýja skatta á, mundu þeir koma
harðast niður á fátæklingunum, því að
öðruvísi skattalög mundu ekki fást sam-
þykkt. Frá 1933 til 1937 jukust ríkis-
skuldirnar um 50%, eða frá 22,5 upp í
34 miljarða dollara. En eignirnar hafa
líka aukizt að nokkrum mun.
í utanríkismálum hefir Roosevelt
stuðlað að því, að halda uppi friði og
góðu samkomulagi við erlend ríki.
Gagnvart ríkjunum í Ameríku hefir
hann keppt að því að efla frið og vin-
samleg sambönd en forðast alla ásælni
og íhlutun í mál þeirra. Er þessi stefna
í algerri andstöðu við þá landvinninga-
Fegnrð . . .
Fegurðin er meðmælabréf, sem
náttúran gefur eftirlætisgoðum sín-
um. Voiture.
Fegurðin er snara, sem náttúran
hefir lagt fyrir greindina.
Lévis.
Fegurðin er fyrsta gjöfin, sem nátt-
úran gefur konunni, og einnig sú
fyrsta, sem hún tekur frá henni.
Méré.
stefnu, sem stundum hefir ríkt í utan-
ríkismálum Bandaríkjanna, sem geng-
ur út á að ná, beint eða óbeint, yfir-
ráðunum yfir allri Ameríku.
Gagnvart ríkjunum í Evrópu virðist
stefna hans hafa verið nokkuð reikul.
Að mestu leyti gekk hún þó út á að
efla frið og vináttu. Hann tók t. d. upp
stjórnmálasamband við Sovjet-Rússland,
er legið hafði niðri í 16 ár, eða frá því
að Lenin tók völdin. Ennfremur taldi
hann sig reiðubúinn til að vinna að
alþjóðlegri afvopnun og að lækka toll-
múra Bandaríkjanna til að greiða fyrir
milliríkjaverzluninni. En á hinni alþjóð-
legu viðskiptaráðstefnu í London 1933
vildi hann þó ekki ræða um afnám
stríðsskulda eða vinna að því að festa
gengið, enda var það þá ætlun hans að
lækka gengi dollarans. í vígbúnaðar-
kapphlaupinu hafa Bandaríkjamenn alls
ekki gengið á undan, en hið alþjóðlega
vígbúnaðaræði hefir gert það að verk-
um, að útgjöldin til herbúnaðarins hafa
aukizt mjög mikið á síðustu árum.
Fram á síðasta ár mun það hafa ver-
ið ætlun Roosevelts að reyna að halda
Bandaríkjunum hlutlausum, ef til styrj-
aldar kæmi í Evrópu. En hið mikla of-
beldi, sem Þjóðverjar hafa haft í frammi
nú á síðustu árum, hefir haft þau áhrif
að hann hefir tekið afstöðu með and-
stæðingum þeirra, Bretum og Frökkum,
og er helzt útlit fyrir, að Bandaríkin
mundu strax ganga í lið með þeim ef
til styrjaldar kemur.
(Ritaö í maí 1939)
179