Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.09.1939, Page 81

2. árg. . Júlí-sept. 1939 V AK A
tákn vaxandi villimennsku í lífi mann-
kynsins.
Ekki er glæsilegra um að litast á
pólitíska sviðinu. Ekki hefir þar þokazt
skemmra í áttina til dýrsins. Þess er
ekki langt að minnast, að þjóðirnar
leituðust við að benda á ástæður fyrir
ofbeldi sínu. Bretar rétlættu Búastríð-
ið með því, að landar þeirra væru harð-
ýðgi beittir. Nú þykir ekki annarrar af-
sökunar þurfa við en þeirrar, að ein-
hverja þjóð skorti landrými. Hún krefst
rúms sólarmegin á kostnað annarar
minni máttar. — Áður var andstæð-
ingnum „sagt stríð á hendur". Það þykir
úrelt. Nú skiptir mestu að ráðast að
honum óvörum. Sú var tíð, að konur,
börn, gamálmenni og sjúklingar voru
friðhelg gagnvart árásum. Nú þykir
mest um vert að ná til þeirra með loft-
árásum, eiturgasi og margskonar pynd-
ingum.
Ýmsar þjóðir fá ekki að ráða verzl-
unarmálum sínum, stjómarstefnu og
skiptum við önnur riki, af því að sterk-
ari herveldi setja þeim stólinn fyrir
dyrnar. Fjöldi ríkja er neyddur til að
taka þátt í vígbúnaðarkapphlaupinu
langt fram yfir fjárhagsgetu, svo að
þeirra getur ekki beðið annað en fjár-
hagslegt hrun. Þjóðabandalagið hefir
ekki reynzt vaxið þeim vanda, sem því
var ætlað að leysa. Aftur og aftur hafa
boð þess og bönn verið einskisvirt. Eins
og sakir standa, er það aðeins til að
minna okkur á sviknar vonir og vax-
andi villimennsku í veröldinni.
Hinar skipulögðu og grimmilegu of-
sóknir á hendur Gyðingum, sem sum
Evrópuríkin hafa tekið upp, er enn einn
vottur um hnignun menningarinnar.
Fyrir löngu síðan hafa þeir blandazt
þjóðunum, sem þeir dveljast með, hlotið
borgararéttindi og reynzt góðir þegnar.
En svo eru þeir ofsóttir til þess að
halda kynstofninum hreinum, að því
að sagt er!
Frelsi einstaklingsins, skoðanafrelsi og
málfrelsi eru orðin óþekkt hugtök undir
svörtu og rauðu einræði. Blöð og útvarp
er tekið í þjónustu ofbeldisins. Gagn-
rýni bannfærð, félagafrelsi afnumið og
markvist unnið að því að steypa alla ein-
staklinga í sama mót.
Þannig mætir sama viðurstyggðin aug-
um okkar, hvert sem litið er. Því skal að
vísu ekki neitað, að á sviði vísinda og
tækni verða stórfelldar framfarir með
hverju ári, sem líður. En þar fylgir
böggull skammrifi. Tæknin stefnir ekki
að bættu og fegurra lífi mannkynsins.
Sigrar vísindanna geta ekki nema að
litlu leyti verið gleðiefni almennum
borgurum. Nýjar uppfyndingar og aukin
þekking stefna fyrst og fremst að því
að endurbæta tæki til manndrápa og
eyðileggingar.
Menningarþjóðféiög nútímans minna
á skip, sem stjórnlaust er hrakið af æst-
um öldum að hættulegum skerjaklasa.
Engin björgunarvon virðist sýnileg, inn-
an skamms nær það skerjunum, brotn-
ar í spón og hverfur í djúpið.
ílr ýnisniii áttuiii
Kveðjur og virðingamerki eru með mjög
ólíkum hætti hjá hinum ýmsu þjóð-
flokkum. Á sumum Suðurhafseyjum
hella menn vatni úr skál yfir höfuð vina
sinna, ef þeir vilja slna þeim mikla
kurteisi. Hindúar varpa sér tvívegis til
jarðar, þegar þeir heilsa jafningjum
sínum, en allmiklu oftar, þegar þeir
heilsa sér æðri mönnum. Arabar núa
saman kinnunum. í Birma þefa menn
af andliti hvors annars og lofa há-
stöfum ilminn, sem þeir anda að sér.
Á sumum eyjum í Kyrrahafinu snúa
menn lófunum að þeim, sem kemur, og
hann leggur andlitið að þeim. Tyrkir
krossleggja armana á brjóstinu og
hneigja sig misdjúpt eftir þeirri virð-
ingu, sem þeir vilja láta í ljósi. Tíginn
Mári ríður á fleygiferð á móti vini sín-
um og skýtur af skammbyssu sinni sem
næst honum. Ástralíunegrar komast þó
líklega allra lengst. Þeir reka út úr sér
tunguna sem tákn dýpstu virðingar.
239