Bændablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2022
UMFJÖLLUN
Á Dalsbúinu í Helgadal eru að jafnaði
um 12.500 minkar í eldi. Undanfarið
hafa verið pelsuð milli níu og tíu
þúsund skinn. Eftir að pelsun lýkur
verður stofninn um 2.300 paraðar
læður. Ásgeir Pétursson loðdýrabóndi
segir að eftir að pelsun lýkur hefjist
næsta eldistímabil. „Hvolparnir fæðast
um mánaðamótin apríl og maí og aldir
í sjö mánuði eða fram í nóvember
þegar þeim er slátrað, sem er aðeins
lengri tími en tekur með lömbin.“
Uppboð í Finnlandi
„Skinnin af minkunum sem við erum
að slátra núna fara öll á uppboð hjá
Saga í Finnlandi. Það verða uppboð á
skinnum sem eftir eru hjá Köbenhagen
Fur í lok febrúar, í apríl, í júní og í lok
september. Uppboðstíminn í Finnlandi
er sá sami að því undanskildu að
Finnarnir eru líka oftast með uppboð
í desember.
Skinnum frá Íslandi verður safnað
tilbúnum og merktum í fjörutíu feta
gám og þau fara á uppboðið hjá Saga
í febrúar næstkomandi og svo á önnur
uppboð út árið.
Danir eiga átján milljón skinn eftir
og hugmyndin er að deila sölunni
þannig að það fara tíu milljón skinn
á markað á næsta ári, tvær og hálf
milljón skinn á hvort uppboð, og átta
milljón skinn á árinu 2024. Þegar
búið er að selja þau skinn er Saga
eini aðilinn í Evrópu sem selur skinn
á uppboði,“ segir Ásgeir.
Uppboð sem haldin voru í
september síðastliðnum voru þau
fyrstu í tæp þrjú ár þar sem kaupendur
máttu koma í uppboðshúsin. „Á
uppboðum í september voru mest í
boði undirsortarskinn en ekki mikið
af gæðaskinnum. Hugmyndin með því
var að skapa skort á góðum skinnum
þar sem framleiðslan hefur verið að
minnka um allan heim og hækka
þannig verðið.“
Óvild og aðfarir
Ásgeir segir að hann telji aðförina
og óvildina sem loðdýrabændur
hafi mátt þola undanfarin ár sé sú
harkalegasta sem nokkur grein í
landbúnaði eða iðnaði hafi mátt þola
og hrein útrýmingarstefna í gangi
hvað greinina varðar.
„Ekki er nóg með að forsætis­
ráðherra Dana hafi bannað loðdýraeldi
í landinu á mjög skrítnum forsendum
heldur tóku kanslari Austurríkis
og forsætisráðherra Hollands sig
saman og lýstu því yfir að þeir
ætluðu að útrýma loðdýraeldi í
Evrópusambandinu.“
Skinn eru 100% náttúruleg vara
„Á sama tíma og farga á loðdýrum
skipulega og með öllum ráðum
sem hægt er, er verið að tala um
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Á Dalsbúinu í Helgadal eru að jafnaði um 12.500 minkar í eldi.
Undanfarið hafa verið pelsuð milli níu og tíu þúsund skinn. Eftir að
pelsun lýkur verður stofninn um 2.300 paraðar læður.
Vilja flytja lifandi minka til Danmerkur
Danski loðdýrabóndinn Erik Vammen er
staddur hér á landi til að athuga með kaup
og flutning á hvolpalæðum og högnum sem
fæddust í vor til Danmerkur.
Læðurnar eru hluti af kaupum Dana á lifandi
dýrum til að endurreisa minkaeldi í landinu.
Ýmislegt er enn óvíst um leyfi til að flytja
dýrin inn til Danmerkur.
Sóttvarnarstofnun Danmerkur hefur gefið
út að lýðheilsu stafi ekki ógn af endurreisn
minkaeldis í landinu. Stjórnvöld hafa tilkynnt
að reglugerð sem lagði bann við loðdýraeldi falli
úr gildi um áramót. Endurreisn búgreinarinnar,
með hertum sóttvarnarreglum og takmörkun á
stærð, á því að vera möguleg.
Margt enn óljóst
Vammen segir að þrátt fyrir að fengist hafi leyfi
til að flytja minkana frá Íslandi til Danmerkur
sé margt enn óljóst. Hann segir að stjórnvöld
í Danmörku geri ekkert til að aðstoða bændur
til að byggja upp eldið að nýju og svari ekki
spurningum sem snerta innflutning á lifandi
dýrum.
„Við vitum til dæmis ekki enn hvort við
verðum að Covid­greina hvern einasta mink
áður en leyfi fæst til að flytja hann inn í landið
þrátt fyrir að sjúkdómurinn hafi ekki greinst í
íslenskum minkum. Satt best að segja hef ég á
tilfinningunni að þrátt fyrir að stjórnvöld segist
vilja hefja eldið aftur séu það orðin tóm.“
Hugmyndin var að kaupa hér á landi um
3.000 læður og nokkra högna sem fæddust í
vor en það er óvíst hvort við fáum svo mörg
dýr vegna þess hversu áliðið er á eldistímabilið.
Danir eru einnig að skoða kaup á læðum frá
Grikklandi, Spáni, Póllandi og Finnlandi og er
það gert til að auka erfðabreytileika innflutta
eldisstofnsins. Undanfarna mánuði hefur verið
unnið að því að finna leið til að flytja minkana
lifandi til Danmerkur. Flutningur með flugi er
allt of dýr og framan af fengum við þau svör
frá Smyril Line að þeir gætu ekki flutt dýrin
en fyrir skömmu breyttist afstaða þeirra og ef
allt gengur að óskum verða minkarnir fluttir til
Danmerkur 21. janúar næstkomandi.
Vammen vill ekki gefa upp nákvæmt verð
fyrir minkana en að 50 evrur, tæpar 7.300
krónur á núverandi gengi, fyrir hverja læðu
og eitthvað hærra fyrir högna láti nærri en
að það fari að sjálfsögðu eftir gæði dýranna.
Hann segir íslenska minkabændur hafa verið
dönskum kollegum sínum mjög velviljaðir og
ekki verðlagt dýrin mjög hátt til að auðvelda
þeim kaupin.
Öllum minkum í Danmörku lógað
Í kjölfar þess að Covid­19 smit fannst í
eldisminkum í Danmörku seint á árinu 2020
var ákveðið að lóga og farga um sjö milljónum
minka þar í landi. Ákvörðunin var umdeild
og danskir loðdýrabændur mótmæltu henni
og sögðu hana vanhugsaða og öfgakennda.
Stjórnvöld stóðu föst á sínu og öllum mink
í Danmörku var lógað og fargað á nokkrum
vikum.
Vammen neitaði lengi að lóga sínum dýrum
og að hans sögn höfðu fulltrúar dýralækna,
lögreglu og meira að segja hersins samband
við hann í kjölfarið og fóru fram á að hann
lógaði dýrunum.
„Ég lét undan að lokum eftir að mér var tjáð
að dýrunum yrði lógað, hvort sem mér líkaði
betur eða verr, og að ég fengi engar bætur ef ég
gæfi ekki undan. Dýrunum mínum var lógað
í febrúar 2021 og það voru síðustu minkarnir
í Danmörku.
Raunveruleg ástæða fyrir því að öllum
minkum var lógað í Danmörku snerist aldrei um
Covid eða lýðheilsu. Ástæðan var persónuleg
andstaða Mette Frederiksen forsætisráðherra
á loðdýraeldi, enda tók hún nánast einhliða
ákvörðun um að leggja greinina í rúst. Svo ekki
sé talað um klúðrið og kostnaðinn sem fylgdi
framkvæmdinni.“
15 minkabændur eftir
Að sögn Vammen eru einungis fimmtán bændur
eftir í Danmörku sem hafa leyfi til að stunda
minkaeldi. „Nánast allir loðdýrabændur, sem
voru yfir þúsund í landinu, undirrituðu samning
við ríkið þar sem þeir samþykkja að selja býlið
sitt og hefja ekki minkaeldi aftur í tíu ár.“
Vammen er einn þeirra fimmtán sem ekki
skrifaði undir samninginn og að hans sögn
gerði hann það ekki vegna þess að mörg ákvæði
í honum eru mjög óljós. „Upphæð bóta kemur
hvergi fram og því óljóst hvað menn bera úr
býtum og mér óskiljanlegt hvers vegna svo
margir skrifuðu undir samninginn.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem ég hef
eru enn sem komið er einungis 25 fyrrverandi
loðdýrabændur til skoðunar hjá stjórnvöldum
vegna útgreiðslu bóta og enginn enn sem komið
er fengið krónu og líkast því sem stjórnvöld
haldi að sér höndum með greiðslur.“
Staða eldis í framtíðinni óljós
„Staða greinarinnar og uppbyggingar
minkaeldis í Danmörku er því óljós. Það er
dýrt að byrja aftur og það verður erfitt án
aðkomu stjórnvalda. Annað sem ekki hefur
verið skoðað er hvað á að gera við öll yfirgefnu
minkaeldishúsin. Ef öll húsin væru sett í röð
mundu þau ná frá nyrsta hluta Danmerkur
að syðsta odda Ítalíu. Þrátt fyrir að húsin sé
mörg sérhæfð er í dag bannað að nota þau undir
minkaeldi samkvæmt samningnum sem flestir
bændur gerðu við stjórnvöld. Það eru því yfir
eitt þúsund tóm minkahús í Danmörku sem
ekki má nota til minkaeldis. Húsin henta illa til
annarra nota og það er dýrt að rífa þau. Í sumum
þeirra má líklega stunda eldi á kjúklingum
og sum er hægt að nota sem geymslur undir
hjólhýsi og húsbíla en alls ekki öll.
Við verðum einnig að líta til þess að
nánast allri hliðarstarfsemi minkaeldisins,
eins og þjónusta við það og fóðurframleiðsla,
var líka hætt og að það stendur til að loka
uppboðsmarkaði Köbenhagen Fur þegar búið
er að selja síðustu skinnin.“
Vammen segir að hluti fóðurframleiðendanna
hafi fengið bætur og lokað en aðrir hafi snúið
sér að framleiðslu gæludýrafóðurs eða lífrænna
orkugjafa.
„Meðan á eldinu stóð notuðu danskir bændur
úrganginn frá minkabúunum sem lífrænan
áburð sem þeir fengu ódýrt og jafnvel fyrir
ekki neitt en í dag er skortur á húsdýraáburði
í Danmörku og hann er fluttur inn þurrkaður
frá Brasilíu og víðar og er mjög dýr.“
Bestu skinn í heimi
„Þrátt fyrir ýmsa erfiðleika og mótlæti þá er
ég sannfærður um að við getum endurreist
minkaeldi í Danmörku. Það á eftir að taka tíma
og ég tel ólíklegt að við getum framleitt eins
mikið og áður.
Dönsk loðdýraframleiðsla var sú besta í
heimi og ég efast ekki um að við náum þeim
stalli aftur, bara með minna magni.“
Vammen segir að dönsk stjórnvöld vilji
fremur borga bændum til að hætta búskap en að
endurreisa greinina og vegna þess hafi komið
upp hugmyndir um að erlendir fjárfestar leggi
minkabændum í Danmörku lið. „Þeir gera sér
grein fyrir því að þekkingin er til staðar og því
um góða fjárfestingu að ræða til lengri tíma.“
Danski loðdýrabóndinn Erik Vammen.
Ásgeir Pétursson loðdýrabóndi í þurrkklefanum. Myndir / VH
Loðdýraeldi:
Hátt í tíu þúsund dýr pelsuð
Minkar tilbúnir til pelsunar.