Bændablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2022
Á FAGLEGUM NÓTUM
Baráttan við sýklalyfjaónæmi:
Hvað getum við öll
lagt af mörkum?
Í tilefni nýliðinnar vitundarviku
um skynsamlega notkun
sýklalyfja 18.-24. nóvember vill
Matvælastofnun vekja athygli á að
ný lög um dýralyf, sem byggja á
Evrópureglugerð, hafa tekið gildi
á Íslandi.
Þar kemur skýrt fram að ekki
skuli beita sýklalyfjum reglulega
eða nota þau til að bæta fyrir
lélega hollustuhætti, ófullnægjandi
dýrahald, skeytingarleysi eða til að
bæta fyrir lélega bústjórn.
Lengi hefur verið bannað að
nota sýklalyf sem fyrirbyggjandi
meðferð (e. prophylaxis) nema í
undantekningartilvikum. Slíkar
undantekningar væru þá fyrir
stök dýr, eða takmarkaðan fjölda
dýra, þegar hætta á sýkingu eða
smitsjúkdómi er mjög mikil og líklegt
að afleiðingarnar yrðu alvarlegar
fyrir dýrin. Lögin segja einnig að
einungis skuli nota sýklalyf til
verndarmeðferðar (e. metaphylaxis)
þegar hætta á útbreiðslu sýkingar
eða smitsjúkdóms innan hóps dýra er
mikil og þegar engir aðrir viðeigandi
kostir eru tiltækir. Verndarmeðferð
er skilgreind sem lyfjagjöf til hóps
dýra eftir að greining á klínískum
sjúkdómi hefur verið staðfest í hluta
hópsins með það fyrir augum að
meðhöndla klínískt veiku dýrin og
hefta útbreiðslu sjúkdómsins til dýra
sem þau eru í náinni snertingu við og
sem eru í hættu og gætu þegar verið
með forklíníska sýkingu.
Hversu útbreidd er notkun
sýklalyfja í nýfædd lömb hér á
landi?
Hérlendis er vel þekkt að sýklalyf
eru notuð reglulega gegn slefsýki
af völdum E. coli sýkingar í nýfædd
lömb ár hvert með því að gefa þeim
svokallaðar „lambatöflur“. Þar er
um að ræða lyf sem eingöngu eru
markaðssett til notkunar í hunda
og ketti. Samkvæmt sölutölum er
áætlað að um 7% seldra pakkninga
af sýklalyfjum til dýralækninga
á Íslandi séu „lambatöflur“.
Matvælastofnun hefur undanfarin
ár unnið að vitundarvakningu meðal
bænda og dýralækna um þessa
útbreiddu notkun á sýklalyfjum í
unglömb.
Matvælastofnun hefur greint
notkun „lambataflna“ á árunum
2020-2022 með útreikningum
byggðum á sölutölum að vori og
fjölda fæddra lamba sem komast
á legg. Í útreikningunum var gert
ráð fyrir að hvert lamb hafi fengið
¼ af 250 mg töflu eða eina 50 mg
töflu. Samkvæmt því fengu 66%
lambatöflur árið 2020, hlutfallið fór
í 59% árið 2021 og stendur í stað
árið 2022. Þannig er vísbending
um að notkunin sé að dragast
saman en samt sem áður er notkun
á „lambatöflum“ mjög útbreidd í
íslenskum sauðfjárbúskap.
En hver er raunveruleg þörf fyrir
verndarmeðferð gegn slefsýki?
Frekari rannsóknir á orsökum og
útbreiðslu slefsýki eru nauðsynlegar
þannig að bændur og dýralæknar geti
markvisst unnið gegn sjúkdómnum
án þess að grípa þurfi til sýklalyfja.
Nýlega fékk rannsóknarteymi
á Keldum úthlutað styrk frá
matvælaráðuneytinu til rannsóknar
á E. coli stofnum í unglömbum.
Stefnt er að því að safna hræjum af
allt að 5 daga gömlum lömbum sem
drepast úr slefsýki eða skitu næsta
vor til stofnagreiningar. Samstarf við
bændur og dýralækna er mikilvægur
þáttur í þeirri vinnu.
Geta bændur beitt öðrum
aðferðum til þess að fyrirbyggja
sjúkdóminn?
Lengi hefur verið ljóst hvað þarf
til þess að minnka smitálag á
sauðburði, hreinleiki, aðbúnaður,
þéttleiki o.s.frv. eru allt atriði þar
sem menn geta bætt og eru atriði
sem vega þungt til að fyrirbyggja
sjúkdóminn.
Önnur fyrirbyggjandi aðgerð
sem hefur reynst vel er að gefa
lömbum Lamboost við fæðingu.
Tilraun sem gerð var á Hesti í
Borgarfirði síðastliðið vor bendir
til þess að það hafi svipaða virkni
og að gefa sýklalyf. Einnig nota
margir þá aðferð að gefa lömbum
AB-mjólk við fæðingu með ágætum
árangri. Nokkrir bændur prófuðu
síðastliðið vor að nota bóluefni
gegn E. coli sem skráð er fyrir svín.
Misjafnar skoðanir eru á árangri
bólusetningarinnar og miðað við
kostnað bólusetningar er óvíst að
það svari kostnaði.
Af hverju er mikilvægt að
minnka sýklalyfjanotkun?
Útbreiðsla sýklalyfjaónæmis er talin
ein helsta heilbrigðisógn manna og
dýra í dag og er notkun sýklalyfja
talinn sá þáttur sem hefur hvað
mest áhrif á uppkomu ónæmra
sýkla. Of mikil eða röng notkun
eru þar helstu áhættuþættirnir. Því
er mikilvægt að leggja áherslu á rétta
notkun sýklalyfja jafnframt því að
draga úr notkun þeirra eins mikið og
mögulegt er. Megináherslan ætti að
vera á aðrar fyrirbyggjandi aðgerðir
til að koma í veg fyrir að þörf sé á
notkun sýklalyfja.
Matvælastofnun hvetur bændur
til að huga að því hvar hver og einn
getur lagt sitt af mörkum í þessari
baráttu. Við höfum öll hlutverki að
gegna!
Guðrún Lind Rúnarsdóttir,
fagsviðsstjóri lyfjamála
Sigurbjörg Ólöf Bergsdóttir,
sérgreinadýralæknir nautgripa-
og sauðfjársjúkdóma
Vigdís Tryggvadóttir,
sérgreinadýralæknir súna og
lyfjaónæmis
Hérlendis er vel þekkt að sýklalyf eru notuð reglulega gegn slefsýki af völdum E. coli sýkingar í nýfædd lömb ár
hvert með því að gefa þeim svokallaðar „lambatöflur“. Mynd / MAST
Í ágúst sl. sótti ég ásamt Ólafi
Dýrmundssyni Internorden
ráðstefnu sem var haldin í Skövde
í Svíþjóð.
Ég sótti ráð-
stefnuna fyrir
Íslands hönd en
Internorden er
s ams ta r f s ve t t -
vangur Norður-
landaþjóða um
sauðfjár- og geit-
fjár rækt. Upp haf-
lega voru aðeins
ráðunautar frá
hverju landi sem sóttu ráðstefnuna
en í seinni tíð hafa vísindamenn frá
landbúnaðarháskólum, dýralæknar
og bændur einnig sótt ráðstefnurnar,
sem styrkir ráðstefnuna enn frekar.
Síðasta ráðstefna var haldin
hér á Íslandi sumarið 2018.
Fyrirhugaður fundur 2020 féll
niður vegna heimsfaraldurs Covid.
Á ráðstefnunni í sumar voru ríflega
30 fulltrúar frá öllum Norðurlöndum
utan Grænlands ásamt því að
gestafyrirlesari var frá Englandi.
Á ráðstefnunni í sumar var
áherslan lögð á heilsu og velferð
sauðfjár auk loftslagsmála, ásamt
yfirlitserindi frá hverju landi. Ég
var þarna með tvö erindi, annað
um stöðuna á Íslandi í dag og
hitt um átaksverkefnið varðandi
arfgerðargreiningar sauðfjár. Öll
erindin eru aðgengileg á heimasíðu
Svenska Fåravelsförbundet
Ef ég stikla á stóru úr þeim
erindum sem voru flutt þá
hafa Norðmenn verið að sinna
rannsóknum á metanlosun frá sauðfé.
Fyrstu niðurstöður í því verkefni
sýna að þar sé eiginleiki sem hægt
sé að vinna með í ræktunarstarfi þar
sem arfgengi metanlosunar er 0,17.
Í Svíþjóð hafa verið unnar
yfirgripsmiklar rannsóknir á
gæðaþáttum dilkakjöts. Hafa
þeir útbúið gagnabanka sem
heitir „Lammlyftet“ sem er í
anda bæklingsins „Frá fjalli að
gæðamatvöru“ og var gefinn út hér
fyrir nokkrum árum. Fram kom í
þessu verkefni að síðustu tvær
vikurnar fyrir slátrun þurfa gripirnir
að vaxa a.m.k. 100 gr/dag til að
gæðaþættir kjötsins séu í lagi.
Þegar kemur að velferðarmálum
kynnti Niclas Högberg rannsóknir
sem hann hefur unnið að í sínu
doktorsnámi og snúa að því að
setja skynjara á sauðfé sem meta
virkni þeirra á beitarsvæði (ekki
ólíkt beiðslisgreini á kúm). Bóndinn
fær meldingu ef gripur hreyfir sig
ekki nógu mikið sem bendir þá til
þess að hann sé eitthvað veikur og
þurfi mögulega meðhöndlun. Liz
Genever, ráðunautur á Englandi,
flutti gott yfirlitserindi um stöðuna
þar og hvaða áskoranir eru fram
undan í breskum landbúnaði á
komandi árum.
Í öllum yfirlitserindum um
stöðuna í sauðfjárrækt í hverju landi
fyrir sig kom fram að samdráttur sé
í framleiðslu sauðfjárafurða frá því
sem verið hefur undanfarin ár.
Jafnframt var farið í heimsóknir
á tvö sauðfjárbú í nágrenni Skövde.
Annars vegar á Torans Fårgård sem
er með 70 kindur af Gotlandskyni og
láta ábúendur súta öll skinn fyrir sig
og selja beint frá býli. Þess utan eru
bændurnir á bænum dýralæknar og
vinna við það utan bús. Það var mjög
gaman að koma þangað og áhugavert
að sjá að þau létu setja sólarsellur á
hlöðuþak á búinu fyrir þremur árum
sem nú malar gull þegar orkuverð
er í hæstu hæðum á meginlandinu.
Þakið nær að fanga 16.000 kwst
á ári sem þau selja á sameiginlegt
flutningsnet. Fyrir hverja kwst fá
þau greiddar 1,32 sænskar krónur
en þegar sólarsellurnar voru settar
upp var verðið sem þau fengu 20
aurar á hverja kwst.
Jafnframt var farið í heimsókn á
Daltorp Igelstorp sem er með 100 ær
af Suffolk kyni. Það sem einkennir
flesta þá sem halda sauðfé í Svíþjóð
er að þeir eru að reyna að nýta þær
byggingar sem til eru á jörðunum
og voru byggðar fyrir mörgum árum
síðan, jafnvel í öðrum tilgangi en
að hýsa fé.
Næsti Internorden fundur er
áætlaður árið 2024 í Finnlandi.
Internorden samstarfið er mjög
hagnýtt, sérstaklega til að byggja upp
tengsl og miðla upplýsingum milli
landa því við erum í grunninn að fást
við svipaða hluti í öllum löndum.
Eftir samtöl við kollega þarna úti
þá þurfum við að gera meira í því á
Íslandi að birta niðurstöður um það
sem við erum að fást við á ensku,
svo umheimurinn viti hvað við erum
að gera. Við erum að gera marga
hluti mjög vel en þeir sem lesa
íslensku eru ekki stór markhópur.
Okkur finnst t.d. sjálfgefið að nota
sæðingar, bændur sæði sjálfir og
árangurinn sé sá sem við náum hér.
Þetta er atriði sem öðrum þjóðum
finnst mjög áhugavert en þar sem
ekki liggur mikið af niðurstöðum
fyrir á öðru en íslensku er þessi
árangur ekki á almanna vitorði.
Á næsta fundi í Finnlandi 2024
væri tækifæri til að skipuleggja til
hliðar einhverja bændaferð fyrir
íslenska bændur með heimsóknir á
finnsk bú í huga. Ef einhverjir eru
áhugasamir um slíkt má setja sig í
samband við undirritaðan.
Eyjólfur Ingvi Bjarnason,
ráðunautur í sauðfjárrækt hjá
RML.
Internorden 2022
Eyjólfur Ingvi
Bjarnason
Facebook og Instagram
Dreift í 32 þúsund eintökum
á yfir 420 dreifingarstaði
Smáauglýsingar bbl.is
Hafa áhrif um land allt!
Jólablaðið kemur út
15. desember