Bændablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2022
Landbúnaður í Úkraínu:
Seiglan er ótrúleg
– Olga Trofimtseva ræddi um framtíðarþróun alþjóðamatvælakerfisins á Matvælaþingi
Á Matvælaþingi fjallaði hin
úkraínska Olga Trofimtseva um
framtíðarþróun matvælakerfa
heimsins. Hún ræddi við
Bændablaðið um stöðu bænda og
landbúnaðarframleiðslu í Úkraínu.
Olga er doktor í landbúnaðar­
vísindum og hefur sérhæft sig í
landbúnaðar­ og matvælastefnum.
Hún er fyrrum landbúnaðarráðherra
Úkraínu en þann titil bar hún
árið 2019 í ríkisstjórn Petro
Poroshenko. Hún hafði þá unnið með
stjórnvöldum í nokkur ár, þar sem
hún stýrði ýmsum verkefnum innan
ráðuneytisins. Þegar Volodymyr
Zelensky tók við forsetaembættinu
var landbúnaðarráðuneytið sameinað
efnahagsráðuneytinu og Olga hélt þá
til annarra starfa.
Á Matvælaþingi vildi Olga beina
sjónum að alþjóðlegu framleiðslukerfi
landbúnaðar og hvernig skerpa ber
á aðferðum og áherslum svo hægt
sé að næra mannkyn á forsendum
umhverfis og breyttrar heimsmyndar.
Mikilvægt væri að ná jafnvægi milli
seiglu og vaxtar, hagkvæmni og
sjálfbærni.
Farsæll landbúnaður fyrir innrás
„Á meðan landbúnaður er einn
af þeim geirum sem veldur
loftslagsbreytingum er hann mjög
viðkvæmur fyrir umhverfisáhrifum.
Því eru hvers kyns aðgerðir í átt að
meiri sjálfbærni í þágu bændanna
sjálfra. Landbúnaðarstarfsemi er,
eins og öll önnur viðskipti, miðuð
að gróða. Bændur verða að geta haft
eitthvað upp úr framleiðslu sinni til
að geta fjárfest í framþróun, betri
tækni og innviðum,“ segir Olga.
Hún nefnir að fyrir innrás
hafi Úkraína verið suðupottur
framsýnna aðferða í landbúnaði.
Tækniframfarir voru miklar
og aðlögun starfseminnar að
loftslagsbreytingum voru örar.
Landbúnaður ríkisins var í
miklum blóma sem sýndi sig
í sífellt auknum útflutningi á
matvælum. Olgu telst til að
17­18% af landsframleiðslunni
hafi flokkast sem landbúnaðar­
og matvælaframleiðsla og að
rúmlega 44% af gjaldeyristekjum
þjóðarinnar hafi komið til vegna
útflutnings landbúnaðarvara.
Heimsmarkaðsverð var hagstætt og
uppskerur voru ríflegar síðustu ár.
Margir áttuðu sig ekki á því, fyrr
en við innrásina, hversu mikilvægt
framleiðsluland Úkraína er fyrir
alþjóðlega matvælakerfið.
Landið er víðfeðmt; 200­1.000
hektara jarðir teljast til lítilla eða
meðalstórra búa. Framleiðendur
eru handhafar risastórra
ræktunarlanda, t.d. er einn af stærstu
kornframleiðendum landsins með
um hálfa milljón hektara lands
undir. Úkraína var enda stærsti
framleiðandi sólblómafræja í
heiminum, sjötti stærsti framleiðandi
maís og byggs, sjöundi stærsti
framleiðandi repju og í níunda sæti
yfir stærstu framleiðenda hveitis og
sojabauna í heiminum.
Viðurnefnið „brauðkarfa
Evrópu“ var því engin tilviljun,
þó lítill hluti kornsins hafi farið
á Evópumarkað. Árið 2021 nam
kornútflutningur Úkraínu næstum
12 milljörðum bandaríkjadala. Mest
fór kornið til Austurlanda fjær og
Norður­Afríku og því treysta mörg
af fátækari ríkjum heims á korn frá
Úkraínu.
Saga landbúnaðar í Úkraínu var
farsæl – en það breyttist allt þann
24. febrúar sl.
Skilja eftir sig sviðna jörð
„Veruleiki bænda og staða
landbúnaðar í Úkraínu í dag er
hörmuleg,“ segir Olga.
Mikil eyðilegging blasir við á
landbúnaðarsvæðum í suður­ og
austurhluta landsins. Skepnur eru
dauðar, húsnæði ónýtt og akrar
brunarústir. Hún nefnir sérstaklega
svæði kringum hernumdu borgina
Kherson, sem var nýlega frelsuð eftir
að hafa verið undir stjórn Rússa frá
fyrstu viku innrásar.
Vatnsveitur og öll orkukerfi
svæðisins eru eyðilögð og engin
getur starfrækt framleiðslufyrirtæki
án rafmagns. Eitt stærsta alifuglabú
í Suður­Úkraínu var staðsett í
héraðinu. Þar voru um fjórar
milljónir fugla. Þegar Rússar tóku
yfir svæðið rufu þeir rafmagn að
búinu og hafa síðan ekkert gert.
Allir fuglarnir hafa líklega drepist
á innan við 48 tímum án rafmagns,
loftræsingar og ljóss. Hræ fjögurra
milljón fugla hafa því legið þarna
síðan þá og Olga segir aðkomuna
hafa verið hörmulega, hún talar um
vistfræðilegt stórslys.
Hún segir að í dag sé beint tjón
landbúnaðarins vegna innrásarinnar
metið á um 6,6 milljarða banda­
ríkjadala en að óbeint tjón nemi
34 milljörðum dala, samkvæmt
útreikningum Kyiv School of
Economics.
Ljóst er að framleiðslukerfi
landsins verður takmarkað um
ókomna tíð. Hvergi er nú fleiri
jarðsprengjur að finna en í
Úkraínu, sem gera víðáttumikil
jarðræktarsvæði óstarfhæf.
Skepnur hafa verið skotnar á færi
að ástæðulausu, vélar og tæki
teknar ófrjálsri hendi og mannvirki
eyðilögð. Styrkjagreiðslur til
landbúnaðarframleiðslu eru
aflagðar, enda fara öll fjárlög ríkisins
Dr. Olga Trofimtseva var stödd hér á landi til að halda erindi á Matvælaþingi. Mynd / ghp
Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrunhulda@bondi.is
UMFJÖLLUN
Kornsíló í borginni Mariupol eru eyðilögð. Myndir / Aðsendar
Hér liggja kýr í valnum eftir tilefnislausa árás á kúabú.
Lífræn hreinsistöð
• Fyrirferðalítil fullkomin
sambyggð skolphreinsistöð

• Uppfyllir ýtrustu kröfur um
gæði hreinsunar
• Engin rotþró eða siturlögn
25 ára ábyrgð
• Tæming seyru á þriggja til
fimm ára fresti
• Engir hreyfanlegir hlutir
• Stærðir frá 6 – 55 persónueiningar
Tunguhálsi 10 - 110 Reykjavík
Sími 517 2220 - petur@idnver.is

G
ra
fik
a
19