Bændablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 1. desember 2022
LÍF&STARF
Kúabúskapur:
Vörður drottningar í Landeyjum
– Vinnumaðurinn í Stóru-Hildisey stóð áður heiðursvörð um Bretlandsdrottningu en hefur snúið sér að landbúnaðarstörfum
Jack kom fyrst til Íslands í desember
2019. Skömmu áður hafði hann
auglýst eftir starfi á kúabúi í
gegnum heimasíðuna 4xtrahands.
com og var ekki með Ísland í huga.
Jónatan Magnússon, sem þá var
bóndi á Hóli í Önundarfirði, setti sig
í samband við Jack mjög fljótlega
eftir að auglýsingin birtist. Það
kom flatt upp á hann að kúabóndi
frá landi sem hann vissi ekkert
um væri að bjóða honum vinnu
– fyrsta hugsunin var sú að þetta
væri einhver frá verslunarkeðjunni
Iceland.
Eftir fyrstu komu Jack til
landsins gaf hann sér þrjár vikur til
að meta hvort hann vildi starfa hjá
þeim til frambúðar. Sú reynsla gaf
góða raun og flaug hann aftur heim
til Bretlands að þeim tíma liðnum
til að undirbúa flutninga. Hann
sneri svo aftur akandi frá Derby í
Önundarfjörðinn í byrjun árs 2020
og hefur verið hér síðan – fyrst á
Vestfjörðum og núna á nýju heimili
húsbænda sinna í Landeyjum.
Engin hefð er fyrir notkun
vetrardekkja á heimaslóðum
Jack og því reyndist bílferðin
torsótt. Á leiðinni vestur keyrði
hann suðurleiðina með viðkomu í
Reykjavík. Þegar kom að akstrinum
til Önundarfjarðar að sunnan var
hann átján tíma á leiðinni – ferðalag
sem tekur alla jafna fimm til sex
tíma. Jack tók snjókeðjur með sér
sem létu undan þegar nokkrar heiðar
voru eftir. Snjóbylur gerði það að
verkum að hann sá hvorki til hafs
né fjalla og áttaði sig ekki á því hvar
hann væri. Ekki fyrr en ári síðar fékk
hann tækifæri til að sjá umhverfi
leiðarinnar.
Þungur vetur og Covid
Þegar að Hóli var komið gerðist
þungur vetur og því gáfust engin
tækifæri til ferðalaga. Þegar leið að
vori skall á heimsfaraldur og því
var Jack bundinn á bænum meira
og minna í tvö ár. Hann segist hafa
verið heppinn að vera á Íslandi á
meðan sóttin gekk yfir, þar sem
sóttvarnaraðgerðir voru mildari
hér en víðast annars staðar, en hins
vegar reyndist erfitt að geta ekki
stundað félagslíf, nema að mjög
takmörkuðu leyti. Þegar tækifæri
gafst lagði Jack sig fram við að
kynnast fólkinu fyrir vestan, og er
hann þakklátur fyrir hversu vel var
tekið á móti honum.
Hann segir nokkurn menningar­
mun milli Íslendinga og Breta og
þegar hann náði að sætta sig við
það fór hann virkilega að njóta
sín. Í samanburði við það sem
hann er vanur er andrúmsloftið
hér mun afslappaðra. „Hér er allt
gert á morgun eða hinn, á meðan
í Englandi eru hlutirnir afgreiddir
strax,“ segir Jack.
Elti kærustuna í fjósið
Fyrstu kynni Jack af landbúnaðar­
störfum voru í gegnum þáverandi
kærustu hans. Hún var búsett á
kúabúi ásamt foreldrum sínum og
faðir hennar fór fram á að Jack
kæmi í mjaltir ef hann ætlaði að
eiga í sambandi við dótturina.
Þarna var Jack orðinn 22 ára og
hefur landbúnaður farið með stórt
hlutverk í lífi hans þau níu ár sem
eru síðan þá – þó svo að áðurnefnd
kærasta sé orðin fyrrverandi.
Staða nýliðunar í breskum
landbúnaði er samkvæmt Jack
þannig að annaðhvort fæðist fólk
inn í bændafjölskyldu eða endar í
búskap fyrir slysni. Þó hann langi til
að fara í búskap á heimaslóðunum,
býst hann ekki við því að það gangi
eftir. Ólíkt Íslandi þá eru bújarðir
ekki seldar í heilu lagi í Bretlandi,
því þyrftu nýliðar að kaupa jörðina
og búpeninginn hvort í sínu lagi,
sem flækir alla fjármögnun.
Aðspurður segist hann gjarnan
vilja hefja búskap hér á landi.
Síðasta kúabúið sem Jack vann
á áður en hann kom til Íslands er
það stærsta á Bretlandseyjum, eða
með 2.400 kýr. Á því búi voru
framleiddir á hverjum degi 85.000
lítrar af mjólk, en til samanburðar
er meðalstærð íslenskra kúabúa,
haustið 2022, 52 kýr og innlögð
mjólk að meðaltali 292.400 lítrar
á ári. Þar sá hann um uppeldi
og aðbúnað kálfanna, meðfram
því sem hann var í fullu námi í
hjarðstjórnun mjólkurkúa (e. dairy
heard management).
Háskólanámið bætti litlu við
Árið 2019 var Jack á þriðja ári
við Háskólann í Chester. Áður
en hann fór í háskólann hafði
hann farið á námskeið annars
vegar í kúasæðingum og hins
vegar í klaufsnyrtingu. Einnig var
hann búinn að klára diplómu í
landbúnaðarfræðum. Hann segist
hafa orðið fyrir vonbrigðum með
námið þar sem hann lærði ekki
margt nýtt með alla þá reynslu
og menntun sem hann var þegar
kominn með.
Á næsta ári stefnir hann að því
að ná sér í réttindi til að fangskoða
kýr og hryssur. Með því vonast hann
til að geta skapað sér aukavinnu
við það, ásamt klaufsnyrtingu
og sæðingum. Á meðan hann
var fyrir vestan leysti hann oft af
sæðingamanninn á svæðinu.
Umfangsmikið stuðningsnet
breskra bænda
Stuðningsnetið og ráðgjafaþjónustan
sem breskum bændum býðst er
mun stærri en hér á Íslandi og er
landbúnaður í Bretlandi mjög
framarlega þegar kemur að aðbúnaði
og velferð gripa.
Þar í landi eru mismunandi
sérfræðingar á hverju sviði og
aðgangur að þeim góður, á meðan
Jack segir að á Íslandi séu örfáir
ráðgjafar sem þurfa að sinna fleiri
sviðum en þeir hafa sérþekkingu í.
Íslenskir bændur sem glíma við
hin og þessi vandamál á sínum
búum enda því oft á að lifa með
því og venjast erfiðleikunum alla
sína búskapartíð.
Í Bretlandi tíðkast það sem
Jack kallar „bændafundir“ þar
sem teymi sérfræðinga kemur á
fund bóndans og greinir stöðuna
nokkrum sinnum á ári. Þetta eru þá
héraðsdýralæknir, fóðurfræðingur
og fleiri.
Bændur ættu að sæða sjálfir
Eitt sem Jack nefnir í þessu
samhengi er klaufsnyrting. Þeir
sem bjóða upp á slíka þjónustu eru
fáir sem þýðir að langur tími líður
á milli heimsókna. Því er ekki hægt
að bregðast við vandamálunum um
leið og þau koma. Jack segir að fleiri
bændur ættu að sameinast um að
eiga klaufskurðarbás og fleiri ættu
að kunna handbragðið. Hann er líka
gagnrýninn á að dýralæknar séu of
fáir og að þeim séu ætluð verkefni
sem auðvelt væri fyrir aðra að leysa.
Í Bretlandi tíðkast að bændur
sæði kýrnar sjálfir, í staðinn fyrir
að panta sæðingamann. Þar er allur
þar til gerður búnaður á búunum,
sæði geymt í frysti og bændur fara
á þar til gerð námskeið. Jack segir
að miklu betra væri ef íslenskum
bændum væri gefinn valkostur á því
sama, sem myndi auka fanghlutfall
til muna. Hann hefur oft orðið
vitni að því að pantaður hafi verið
sæðingamaður þegar kýrin er
yxna, en vegna mikilla anna kemur
hann oft of seint og þá er hámark
egglossins liðið.
Æskuslóðirnar
Jack lýsir heimaslóðum sínum
þannig að tækifæri ungs fólks
séu afar fá. „Ýmist kemur þú þér
í burtu, lendir í óreglu eða ferð í
fangelsi,“ segir hann um Burton
upon Trent, sem er skammt
suðvestan af Derby. Á árum áður
var borgin miðstöð bjórframleiðslu
á Englandi með mörg stærstu
brugghús landsins. Undanfarna
áratugi hefur brugghúsunum bæði
fækkað og störfin horfið vegna
aukinnar sjálfvirknivæðingar.
Nú eru helstu vinnuveitendur
borgarinnar stór vöruhús í eigu
verslunarkeðja og netverslana,
enda er Bruton upon Trent staðsett í
miðju Englands. Einnig eru nokkrar
verksmiðjur í nágrenninu, eins og
frá JCB og Toyota.
Sá tækifæri í hernum
Þar af leiðandi sá hann tækifæri
til að skapa sér starfsferil og
komast í burtu með því að skrá sig
í herinn. Afi Jacks, sem hann leit
mjög upp til, var hermaður í seinni
heimsstyrjöldinni og langaði Jack
frá unga aldri að feta í fótspor hans.
Um leið og Jack var orðinn
fimmtán ára, sem er aldurslágmarkið
Jack William Bradley ólst upp skammt frá Derby í Englandi og stefndi
á feril í hernum. Heilsubrestur kom í veg fyrir frama á því sviði, en
fyrrverandi kærasta kynnti hann fyrir kúm og hefur hann fundið
sína hillu. Jack stundaði háskólanám í landbúnaðarfræðum og hefur
alþjóðlega reynslu af bústörfum. Hann hefur komið með margar nýjar
hugmyndir sem miða að betri velferð og hærri nyt kúa.
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Jack Willam Bradley vissi lítið um Ísland áður en hann kom hingað í lok árs 2019. Hann kann mjög vel við sig sem
vinnumaður í Litlu-Hildisey. Áður en hann gerðist landbúnaðarverkamaður stefndi hann á starfsframa í breska
hernum. Mynd / ÁL
Draumur Jack var að gerast atvinnuhermaður. Hann stundaði herþjálfun í nokkur ár, en þurfti frá að hverfa vegna
heilsubrests. Mynd / Úr einkasafni
Þegar Jack flutti vestur á firði ók
hann bíl sínum frá Bretlandi. Síðasti
kafli leiðarinnar var þrautarganga
þar sem hann var á sumardekkjum
í snjóbyl. Mynd / Úr einkasafni