Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Qupperneq 61

1. tbl. 99. árg. 2023 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 61
Mat á meðvitundarástandi
AVPU kvarðinn
AVPU-kvarðann (alertness, confusion, drowsiness, and
unresponsiveness) má nota til að leggja mat á meðvitundar-
ástand sjúklinga, sem er hluti af NEWS-matstækinu. AVPU
er fremur einfaldur í notkun. Matskvarðinn var þróaður af
bandarískum skurðlæknasamtökum (American College of
Surgeons) og kom fyrst út árið 1989. Kvarðanum var ætlað að
leggja mat á meðvitund sjúklinga sem lentu í slysum. Kvarðinn
er ekki hugsaður fyrir mat á meðvitundarástandi til lengri tíma
heldur einungis sem fljótlegt fyrsta mat (Kelly o.fl., 2004).
Meginkostir AVPU-kvarðans er hversu einfalt er að meta
meðvitund með honum og að skilja hvað hver bókstafur
stendur fyrir. Einnig þarf ekki að reikna út niðurstöður
við matið, sjúklingnum er einfaldlega gefinn bókstafur út
frá meðvitundarástandi. AVPU-kvarðinn er samsettur úr
eftirfarandi atriðum:
A
Vakandi. Sjúklingur er vakandi og bregst við umhverfi
sínu. Opnar sjálfur augu án áreitis, gefur umhverfi
sínu gaum og fylgir fyrirmælum.
V
Svarar ávarpi. Sjúklingur opnar augu við áreiti þegar
hann er ávarpaður. Sjúklingur getur brugðist við
ávarpi og svarað því.
P
Bregst við sársauka. Sjúklingur opnar ekki augu
nema við sársaukaáreiti. Viðbrögð við sársauka eru
hreyfing, grátur eða uml sem svar við sársauka.
U
Bregst ekki við áreiti. Sjúklingur bregst hvorki við
ávarpi né sársauka.
(Romanelli o.fl., 2022).
AVPU-kvarðinn hefur talsvert verið rannsakaður og gjarnan
borinn saman við GCS-kvarðann. Svo virðist sem AVPU-
kvarðinn hafi svipað forspárgildi um útkomu sjúklinga og GCS
(Janagama o.fl. 2022). AVPU-kvarðinn hefur reynst gagnlegur
í utanspítalaþjónustu. Fram hefur komið að notkun AVPU
á slysstað geti spáð fyrir um dánarlíkur sjúklinga fyrstu 48
klukkustundirnar í kjölfar slyss.
Sökum einfaldleika AVPU-kvarðans, krefst notkun hans
ekki sérstakrar þjálfunar (Kelly o.fl., 2004). Þrátt fyrir það
eru vísbendingar um að heilbrigðisstarfsfólk á almennum
legudeildum sé óöruggt í notkun hans. Það sem vafðist fyrir
starfsfólki var að greina á milli hvort sjúklingar stigast sem
A eða V á AVPU-kvarðanum. Í upprunalegum leiðbeiningum
um notkun á AVPU er ekki gerður greinarmunur á því hvort
sjúklingur þurfi að vera skýr og áttaður til að stigast sem A á
AVPU-kvarðanum. Sá þáttur hefur valdið ruglingi við notkun
kvarðans (Brunker o.fl., 2015). Til að bregðast við þessu voru
gefnar út endurbættar leiðbeiningar fyrir NEWS árið 2017, sem
kallast NEWS2. Við AVPU bættist bókstafurinn C sem stendur
fyrir óáttun (confusion) og inniheldur kvarðinn þá fimm
bókstafi – ACVPU.
Einfaldleiki AVPU-kvarðans kemur niður á næmni hans. Hann
greinir ekki á jafn nákvæman hátt meðvitund sjúklinga. Því er
lagt til að framkvæma nákvæmara mat með GCS ef sjúklingur
er V, P, eða U á AVPU-kvarðanum (Zadravecz o.fl., 2015). Einnig
er mælt með notkun GCS ef meta þarf meðvitund sjúklinga yfir
lengri tíma (McNarry & Goldhill, 2004).
Í dæmisögunni um Jón eru meðvitundarástand hans metið
V á AVPU-kvarðanum, og því gripið til að meta Jón með GCS-
kvarðanum.
AVPU-kvarðinn er ekki hugsaður
fyrir mat á meðvitundarástandi
til lengri tíma heldur einungis sem
fljótlegt fyrsta mat.
Sölvi Sveinsson. Þorsteinn Jónsson.