Úrval - 01.08.1955, Side 17

UPPHAFSEFNIÐ
15
eins þétt og verða má, myndi
allt efnismagn hennar komast
fyrir í dældinni, sem vatnið
Schliersee fyllir nú*). Ef til vill
er þetta einmitt hin eðlilega
ástæða efnisins og þessi heimur
mannkynsins aðeins sérstakt
tilfelli, afbrigðilegt fyrirbæri
náttúrunnar.
Kjarninn er að vísu mikil-
vægasti og í bókstaflegum skiln-
ingi þungvægasti hluti frum-
eindarinnar, en þó er hún gerð
af fleiri hlutum. Þar eru líka
rafeindir, sem hringsóla um
kjarnann, en það eru smæstu
rafmagnsskammtar, sem fyrir
geta komið. Rafeindina má
hugsa sér sem efnisögn hlaðna
smæstu einingu rafmagns, eða
sem nokkurs konar öldu, eða þá
sem hvort tveggja í senn. Eftir
því ætti hún að vera í senn efn-
ishluti ákveðinnar þyngdar
(þyngdin hefur mælzt hér um
bil tvöþúsundasti hluti þyngd-
ar kjarneindarinnar) og óefnis-
leg alda! Það fer í bága við
skynsemi vora. Því verðum vér
að segja: Rafeindirnar, sem
snúast um kjarnann, eru hvorki
efnishlutar né smáöldur, heldur
eitthvað óþekkt, sem hagar sér
stundum eins og efnishluti, en
stundum eins og alda.
Nútíma eðlisfræði ætlast til
eigi lítillar trúgirni af vorri
hálfu. Járnbútur er að mestu
leyti tómarúm, — hlutir eru
*) Lítið fjallavatn fyrir suðaust-
an MUnchen. — Þýð.
samtímis efni og orka, — kjarn-
eindirnar eru sjálfar án eigin-
leika, en gefa efnishlutum þeim,
sem þær mynda, tiltekna eigin-
leika, sem komnir eru undir
mismunandi fjölda þeirra, —
títuprjónshaus myndi vera á
þyngd við orustuskip, ef efnið
í honum væri eins samanþjapp-
að og verða mætti, — frumeind-
in, heilt sólkerfi í smækkaðri
mynd, tekur ekki meira rúm
en svo, að fimm miljónir þeirra
hver við hlið annarrar myndu
ekki nema meiru en einum millí-
metra. Þetta og fleira því um
líkt er þess eðlis, að venjulegri
mannlegri skynsemi er örðugt
um vik að fella sig við það.
Nú á tímum er það nokkuð á-
kveðin skoðun vísindamanna, að
algeimurinn sé ekki óendanlegur
að víðáttu. Stærð hans yrði að
tákna með nokkrum miljörðum
ljósára, að því er talið er, en
það jafngildir nokkrum tugþús-
undum triljóna kílómetra
(stærð, sem tákna verður með
22 stafa tölu). Þetta óskiljan-
lega víðáttumikla, en þó ekki
óendanlega rúm hefur nú inni
að halda allt efni, sem til er,
í mynd hér um bil tíu milj-
arða vetrarbrauta, sem hver
hefur aftur að geyma miljarða
sólna. Eftir lögmálinu um ó-
breytileik efnismagnsins á ekk-
ert af þessu efni að geta farið
forgörðum, meðan heimurinn
stendur. Ekki svo mikið sem
eitt gramm hefur getað bætzt
þar við né dregizt frá allt frá