Úrval - 01.10.1955, Síða 4

2
ÚRVAL
aðeins þekktur vísindamaður
heldur einnig kunnur rithöfund-
ur um heimspekileg og siðræn
efni. Það er með tilliti til alls
þessa, sem við höfum leitað til
yðar; við erum þess fullvissir,
að í svörum yðar verður ekki
einungis að finna þann fróðleik
sem vísindi nútímans geta látið
í té, heldur muni einnig birtast
í þeim önnur viðhorf; að það
sem þér segið okkur muni verða
í tengslum við eða skírskota til
allra menningarverðmæta vorra.
Francois Porché segir í for-
mála að einni bók yðar, að eitt
takmark yðar hafi verið að gefa
fullgild svör við þrálátri spurn
mannlegs kvíða: ,,Hví erum við
á þessari jörð? Hversvegna er
lífið til?“ Nú langar mig fyrst
af öllu að spyrja yður, Jean Ro-
stand, hvort það sé rétt, að þér
hafið í ævistarfi yðar verið knú-
inn löngun til að svara þessum
spurningum ?
Jean Rostand: Nei, ég verð
að segja, að ég hef aldrei verið
nógu djarfur — eða óskamm-
feilinn — til þess að hætta á
að svara slíkum spurningum,
jafnvel ekki óljóst eða með á-
gizkun. Og ég vil bæta því við,
að ég er ekki viss um að við
höfum rétt til að spyrja slíkra
spurninga. Að minnsta kosti
sæmir það ekki vísindamanni.
Eitt af því fyrsta sem heim-
spekin kennir okkur er, að vís-
indin láti sig ekki varða spurn-
arorðið „hversvegna", heldur
,,hvernig“. Við skulum því, ef
yður er sama, halda okkur við
hið síðara —; það mun reynast
okkur nógu örðugt viðfangs.
Viðfangsefni okkar verður þá:
„Hvernig stendur á því að við
erum hér á jörðinni?“ og
„Hvernig er lífið til orðið?“
Við getum hiklaust sagt, að
eins og vísindalegri þekkingu
okkar er nú háttað, er alls ekki
hægt að gefa fullnægjandi svör
við þessum spurningum. En við
getum gefið það sem kalla mætti
hálfgild svör, og við getum
vissulega hafnað ótal svörum,
sem eru í hrópandi mótsögn við
það litla sem við vitum.
Hvað snertir ,,skýringar“ al-
mennt, er ef til vill óþarfi að
geta þess, að með auknum vits-
munaþroska hefur varkárni —-
og efagirni •— orðið æ ríkari
þáttur í hugsanalífi mínu. Þegar
ég var ungur — fjórtán eða
fimmtán ára — las ég með á-
fergju bækur Haeckels1, Biich-
ners2 og Le Dantec3. Ég gleypti
í mig allar bækur á „Bókasafni
skynsemistrúarmanna“, og
„Rauðu bækurnar“, er fjölluðu
um það sem þá var kallað „vís-
indaleg heimspeki“. Þegar ég
hafði lesið Gátu alheimsins eftir
Haeckel og Ritger'ö um líffrœði
eftir Le Dantec, var ég sann-
færður um, að væru ekki allar
1 Þýzkur líffræðingur (1834—
1919),
2 þýzkur heimspekingur (1824—
1899),
3 franskur líffræðingur (1869—•
1917).