Úrval - 01.10.1955, Síða 83

TRÚ OG SKYNSEMI
81
ið eins hræddir við dauðann og
aðrir. Og eins og ég hef áður
sagt, mun sá maður sem trúir
á annað líf, finna jafnmikla stoð
í þeirri trú hvort sem hún er
röng eða rétt.
Framangreind skýring á hlut-
verkum trúarinnar er sama
eðlis og vænta mætti frá fé-
lags- eða sálfræðingi. Hún er
ennfremur vísbending um, að
höfundinn skorti sjálfan slíka
trú. Þetta er næsta einkennilegt,
því að ekki er rökfræðilega séð
nein ósamkvæmni í því að játa
trú, þ. e. gera kröfu til að trúar-
atriði séu talin sannleikanum
samkvæm, og að lýsa hlutverk-
um trúarinnar. Oss mundi t. d.
ekki finnast, að lýsing á notkun
vorri á þekkingu mannsins á
atómbyggingu heimsins sem vér
lifum í, væri ósamrýmanleg við-
urkenningu vorri á þekkingunni.
Hversvegna er þá lýsing á hlut-
verkum trúarinnar vísbending
um, að sá sem lýsir sé vantrú-
aður?
Svarið er í stuttu máli á þessa
leið: Sannanir og tilfinningar
eru hvortveggja þáttur í trúnni.
Það fer eftir sönnunum, hvort
trú telst sönn eða ósönn; það
réttlætir trúna, ef sannanirnar
eru nógu ótvíræðar. En tilfinn-
ingarnar hafa einnig sín áhrif;
maður getur verið trúaður, þótt
sannanir skorti og verið van-
trúaður þrátt fyrir ótvíræðar
sannanir, ef maður finnur hjá
sér sterka hvöt til þess. Að
jafnaði þarf ekki að taka tillit
til tilfinninga, ef maður trúir
þegar nægar sannanir eru fyrir
hendi en trúir ekki, ef sannanir
skortir. Trúi hann þótt sannanir
skorti eða sé vantrúaður þrátt
fyrir sannanir, þá er nauðsyn-
legt að taka tilfinningarnar með
í reikninginn. M.ö.o., ef maður
trúir því, að sannanir séu næg-
ar fyrir trú hans, þarfnast hann
engra skýringa á trú sinni. Að-
eins þeir, sem telja sannanir
fyrir trúnni ónógar, þarfnast
skýringa á því, hversvegna hin-
ir trúuðu halda trú sinni. Þess-
vegna eru það aðeins þeir, sem
ekki aðhyllast nein trúarbrögð,
sem hafa tilhneigingu til að gera
sér grein fyrir þeim hlutverk-
um, sem trúin gegnir.
Lesandinn mun því ekki verða
undrandi að heyra, að höfund-
urinn er sjálfur trúlaus, og held-
ur að ekki sé til neinn ótvíræð-
ur vitnisburður um sanngildi
trúarbragð®,. Rökin fyrir tilveru
guðs ná ekki tilgangi sínum, og
þó líklega hvað sízt ,,sannanir“
kristindómsins, t. d. meyjarfæð-
ingin og upprisa Krists. Því að
þótt þetta hvorttveggja væri ó-
hrekjanlegar staðreyndir, mundi
það ekki sanna það, sem því er
oft ætlað að sanna, svo sem það,
að Kristur sé sonur guðs eða
að trúaðir menn geti vænzt þess
að lifa áfram eftir dauðann.
Þessar ályktanir eru ekki nýjar
og margir trúaðir menn myndu
afdráttarlaust taka undir þær.
Því að trúarbrögðin krefjast
trúar í verki, sem felst í mis-