Úrval - 01.02.1968, Blaðsíða 101

PARADÍSARMISSIR VERKALÝÐSINS
99
fræðinga en nokkru sinni fyrr. Þrátt
fjrrir allt yfirskin um „frið“ og „frið-
samlegt sambýli" exu Sovétríkin
ákveðin í að þenja enn út þetta
heimsveldi sitt, sem nú er þegar
orðið stærsta heimsveldi veraldar.
ÓHJÁKVÆMILEG VANDRÆÐI.
„Á yfirborðinu er allt friðsam-
legt og hnökralaust, en niðri í djúp-
unum ólga nýjar hugsanir, nýjar
hugmyndir, og komandi stormsveip-
ir eru að sækja í sig veðrið.“
Þessi tilvitnun er úr bók Djilas
„Hinni nýju stétt“, og hún kann
að fela í sér spádóm um komandi
tíma, því að sovézkur kommúnismi
er umlukinn erfiðum vandamálum
á alla vegu. Það hafa komið fram
margar ögranir gegn stjórn Sovét-
ríkjanna á hinni alþjóðlegu hreyf-
ingu kommúnismans. í hinu ólgandi
Kína hefur Mao Tse-tung hafið
byltingu ásamt sínum rauðu varð-
liðum gegn öllum þeim öflum í
kínverska kommúnistaflokknum,
sem styðja Sovétríkin og samvinnu
við þau. Einræðisherrarnir í sum-
um Austur-Evrópuríkjunum viðra
sig upp við þjóðir sínar með alls
kyns ögrunum gegn Kremlstjórn-
inni.
En sú þróun, sem er táknrænust
og markverðust, lýsir sér samt ekki
í vaxandi deilum innan kommún-
istaflokkanna né baráttunni um for-
yztuna í hinum kommúniska heimi,
heldur í hinu nýunna hugrekki og
sjálfsvirðingu hinna sovézku þjóða.
Þær sýna Kremlstjórninni ekki
lengur eins mikla lotningu og áð-
ur. Það eru komnar rifur á hinn
leyndardómslega hjúp, sem hún hef-
ur íklæðzt, og hinar gömlu hótanir
virðast ekki hafa sama áhrifamátt
og áður. Nú streyma lesendabréf
til sovézku dagblaðanna, og eru sum
þeirra jafnvel undirrituð. Og í bréf-
um þessum eru bornar fram spurn-
ingar og einnig kvartanir.
Þegar flokksþingið kom saman
árið 1966, undirrituðu ýmsir vís-
inda- og menningarleiðtogar í Sov-
étríkjunum ávarp, þar sem Brezh-
nev og Kosygin voru varaðir við
því, að Stalín verði veitt „uppreisn
æru“, en slíkt hafa margir óttast.
Þessi ögrandi andspyrna er ekki
ný af nálinni. Hún hefur verið fyr-
ir hendi þá hálfu öld, sem komm-
únisminn hefur ríkt. En það er aft-
ur á móti ný þróun, að nú fer það
sífellt í vöxt, að andspyrna þessi
sé opinber.
Tveir rithöfundar, þeir Andrei
Sinyavsky og Yuli Daniel, voru
dæmdir í þrælkunarvinnu, eftir að
hafa leyft, að bækur þeirra yrðu
gefnar út erlendis, en þær mátti
ekki gefa út í Rússlandi. Dómur
þessi átti að verða öðrum aðvörun,
en hann hefur samt ekki reynzt
verða fær um að hræða menn. í
áskorunarskjali hafa 63 rithöfund-
ar í Moskvu og Leningrad hvatt
flokkinn til þess að fá rithöfunda
þessa látna lausa. Einn af kennur-
um Moskvuháskóla, sem komið
hafði fram sem vitni til varnar
höfundunum við réttarhöldin, missti
stöðu sína fyrir vikið, en 18 af
samkennurum hans báru þá fram
mótmæli. Prófessor við sama há-
skóla, sem skrifaði undir ávarp, þar
sem þeir Sinyavsky og Daniel voru
ákærðir, var spurðir að því af nem-