Úrval - 01.02.1968, Síða 123

GARGANTUA OG PANTAGRUEL
121
geðþótta. Það vakti þá enginn, eng-
inn hindraði þá í að neyta matar,
drekka eða gera annað það, sem
hugur þeirra stóð til, því að þann-
ig hafði Gargantua ákveðið, að
þetta skyldi vera. Og ef það er
einhverjum furðuefni, að hann
skyldi setja þvílíkar reglur, þá er
því svarað til, að það sé vegna þess
að: „menn sem eru fæddir frjálsir,
velættaðir, veluppaldir og kunna
vel að vera með heiðvirðum mönn-
um, eru af náttúrunnar hálfu gædd-
ir eðlisávísan og þrá til göfugra
verka sem forðar þeim frá löstum,
og þeir ástunda heiðarleika. — Sé
þessum sömu mönnum haldið niðri
og færðir í viðjar, snúa þeir frá
þessari göfugu dyggð, og þeir, sem
áður hneigðust til dyggðugs lífern-
is gera nú allt til að brjóta þessi
þrældómsbönd, því að sú er náttúra
mannsins að þrá þá hluti, sem þeim
eru forboðnir, og til að óska þess,
sem þeim er neitað um.“
í annarri bókinni komumst við í
kynni við Pantagruel, sem er meg-
in-hetja alls verksins. Það var þeg-
ar Gargantua var 3604 ára, að hann
gat son sinn Pantagruel við konu
sinni Badebec, en hún var dóttir
konungsins, Amaurots í Utopíu, og
er þetta skemmtileg tilvitnun í
Utopíu Thomasar More, sem komið
hafði út á tatínu fjörtutíu árum áð-
ur, og svo „dásamlega stórkostleg-
ur og vöxtulegur var þessi dreng-
ur að móðir hans dó af barnsburð-
inum.“ Pantagruel var, eins og fað-
ir hans, sendur til háskólans í Par-
ís „þar sem hann lagði hart að sér
við námið og árangurinn var eftir
því, því að hann var skilningsgóð-
ur með afbrigðum og vitmaður."
Þegar Pantagruel var í París
kynntist hann Panurge, og virðisr
af lýsingunni á honum, sem Rabe-
lais hafi haft í huga einhvern þekkt-
an og fyrirferðarmikinn einstakling
á þessum tíma.
„Panurge var meðalmaður á vöxt,
hvorki of hár né of lágur, og hafði
uglunef, ekki ósvipað skafti á rak-
hníf. Hann var um þessar mundir
þrjátíu og fimm ára að aldri eða
þar um bil — mjög glaðbeittur og
sjálfum sér samkvæmur, það var
aðeins það, að hann var dálítið upp
á kenhöndina og þjáðist af sjúk-
dómi, sem þeir kölluðu skort á pen-
ingum - þetta er óviðjafnanleg
ógæfa, en hann átti yfir sextíu og
þremur brögðum að ráða, sem hann
beitti sér til bjargar og þau heið-
virðustu og algengustu voru smá-
þjófnaður og meiriháttar stuldur og
refjar, því að hann var kænn ruddi,
svikari, drykkjurútur, hávaðamað-
ur, flækingur og svo rækilega sið-
laus og spilltur, að svo mátti segja
að það væri þá ekki hægt að segja
slíkt um nokkurn mann í París, ef
það átti ekki við hann; að öllu öðru
leyti var þetta hinn ágætasti mað-
ur og mesta dyggðaljós þessa heims,
og enn var hann, þegar hér er kom-
ið sögu, að brugga liðþjálfanum og
úrinu einhver lokaráð."
Enda þótt þriðja hluti bókarinn-
ar beri nafnið: „Hér eru raktar
hetjudáðir og tölur hins góða Panta-
gruel,“ er bókin að mestu um dáð-
ir og ræður Panurge, þessa óvið-
jafnanlega rudda, og þó sérstaklega
um þá ákvörðun hans að kvænast.
I fjórða og fimmta hluta er okkur