Úrval - 01.05.1970, Side 126

124
ÚRVAL
og höfðu þar af leiðandi takmark-
aðan áhuga á skemmtunargildi
sagnanna, stungu þeir þeim niður
í skjalasafn sitt „til síðari notkun-
ar við nánari rannsóknir". Og þar
hefðu þær rykfallið, ef einn vinur
þeirra, Archim von Arnim, hefði
ekki komið til bæjarins og fengið
að líta á nokkrar sögurnar. „Þetta
er stórmerkilegt safn!“ hrópaði
hann upp yfir sig og hélt því ein-
dregið fram, að þau yrði að gefa
út. Von Arnim annaðist sjálfur
nauðsynlega samningsgerð við
prentara í Berlín.
Nokkrum dögum fyrir jól árið
1912 var fyrsta útgáfa Kinder- und
Hausmárchen send bóksölum. Bók-
in kom út í tvenns konar gerð,
önnur prentuð á vandaðan pappír,
hin í ódýrari útgáfu. Og þar sem
sögurnar voru skrifaðar beint nið-
ur eftir gömlu og grandvöru fólki
— hreint og slétt og án nokkurra
útúrdúra — varð áragnurinn bók,
sem börn gátu lesið fyrirhafnar-
laust.
Fyrsta safnið hafði að geyma
mörg þeirra ævintýra, sem eru
orðinn hluti af menningarleifð
vorri: „Hans og Gréta“ ..Miallhvít",
„Froskprinsinn", „Öskubuska",
„R.apunzel", „Tumi þumall" og
mörg önnur. Enn komu út tvö
bindi í safninu, og höfðu nú alls
birzt 21 ævintýri í safni Grimms-
bræðra.
Margar þessara sagna eru frá
þeim tímum, er goðsagnir og raun-
veruleiki voru nánast eitt og hið
sama. Hinn langi svefn Þyrnirósar
getur táknað veturinn, og endur-
vakning hennar hinn lífvæðandi
kross vorsins. Sigur Öskubusku má
skilja sem heiðbjarta morgunsól
eftir dimma og drungalega nótt. Af
öllum ævintýrunum hefur „Ösku-
buska" hlotið mesta útbreiðslu. Af
henni eru þekkt yfir 345 afbrigði.
Nokkur þessara töfrandi ævin-
týra eru nokkurs konar „bjálfasög-
ur“, sem mæður hafa sagt treg-
greindari börnum sinum til að
veita þeim meira sjálfstraust. Þær
enda yfirleitt með því, að hin ve-
sæla, veigalitla og oft heimska
söguhetja öðlast bæði hamingju og
auðæfi, og þá fremur vegna utan-
aðkomandi hjálpar, í gervi fugis,
góðhjartaðs gamalmennis eða álf-
konu, heldur en eigin verðleika.
Þeir, sem breyta rangt, hljóta refs-
ingu, oft á grimmilegan hátt.
Brátt var tekið að þýða ævin-
týrin á erlend tungumál, og börn
í öllum menningarlöndum gátu
lesið þau eða hlýtt á þau. Þau voru
jafnvel gefin út á swahili, tadzjiki,
bengali og öðrum málum í Afríku
og Asíu. Þau voru gjarnan aðlöguð
staðháttum á útgáfustöðunum. í
einni útgáfunni siglir Öskubuska
til veizlunnar í eikju. í Afríku er
hús nornarinnar í „Hans og Grétu"
ekki gert úr pönnukökum, heldur
salti, er telst miklu meira Ijúfmeti
þar. Og þar sem snjórinn (mjöll-
in) er þekkt hugtak við miðbaug,
er Mjallhvít kölluð á þeim slóð-
um Hvíta blómið.
Bræðurnir tveir, sem gáfu heim-
inum svo verðmæta eign þar sem
eru Grimmsævintýrin, voru elztu
synirnir í átta manna fjölskyldu.
Faðir þeirra var lögfræðingur í
suðurþýzka bænum Hanau. Þeir