Ársrit um starfsendurhæfingu - 2024, Blaðsíða 45

VIRK
þá einstaklinga sem lýst hafa áhuga á að
fara á vinnumarkaðinn – það sem kallað er
„skjót atvinnuleit“.
Þeir síðan styðja við einstaklinginn þegar
í vinnu er komið og styðja oft einnig við
vinnuveitendurna. Grunnhugmyndin er sú
að hægt sé að finna störf fyrir alla þá sem
vilja vinna óháð hindrunum, svo sem af
geðrænum eða félagslegum toga.
Með tímanum þá hefur þróast ákveðin
IPS aðferðafræði sem sett er fram í 8
leiðandi meginreglum sem einkenna
IPS aðferðafræðina og sjá má á mynd 1.
Samhliða þessu var sérstakur tryggðarskali
(fidelity scale) þróaður sem notaður er til að
meta starfsemi teymanna.
VIRK var fyrst stofnana og fyrirtækja á Íslandi
til þess að taka upp og starfa eftir hugmyndafræði IPS.
VIRK hefur unnið eftir hugmyndafræði IPS allt frá
haustinu 2012 þegar samstarf hófst á milli VIRK
Starfsendurhæfingarsjóðs og geðendurhæfingar-
deildar Landspítala háskólasjúkrahúss (LSH)
á Laugarási.
Í grein sem Drake og Wallach4 skrifuðu
færa þeir fram sannfærandi rök fyrir því
að skoða skuli atvinnu sem mikilvæga
heilbrigðisíhlutun. Að hjálpa fólki að finna
vinnu ætti því að vera stöðluð meðferð
innan geðheilbrigðiskerfisins. Það að vera
í vinnu bætir meðal annars andlega heilsu
og vellíðan fólks sem glímir við alvarlegar
geðraskanir auk þess að bæta sjálfstraust,
einkennastjórnun, lífsgæði og félagsleg
tengsl.
Ráðningar sem tengjast atvinnu með
stuðningi eru auk þess hagkvæmar (e. cost-
effective) og geta sparað heilbrigðiskerfinu
kostnað (e. cost-saving) vegna þess
að þær draga úr notkun geðdeilda og
heildarútgjalda til geðheilbrigðismála6.
Vinna á eftir hugmyndafræði IPS og
markmiðið er að fyrirbyggja ótímabært
brotthvarf ungs fólks með geðraskanir
af vinnumarkaðinum. Einnig á að leggja
áherslu á að auka samfélagslega virkni
ungmenna sem tilheyra NEET-hópi sem
eru ungt fólk sem er ekki í vinnu, námi eða
starfsþjálfun.
Við undirritun þessarar viljayfirlýsingar þá
staðfesti Vinnumálastofnun að stofnunin
ætlar að ráða tíu atvinnulífstengla sem
munu vinna við að styðja þennan hóp við
starfsleit en stofnunin hefur ekki verið með
slíka tengla til þessa. Samtök atvinnulífsins
munu svo liðsinna við að tryggja framboð
af störfum fyrir ungt fólk og efla fræðslu á
vinnustöðum um mikilvægi þess að greiða
fyrir ráðningum einstaklinga sem tilheyra
viðkvæmum hópum. VIRK mun fjölga
atvinnulífstenglum hjá sér enn frekar og
opna á þjónustu gagnvart fleiri hópum en
áður sem mun auka tækifæri einstaklinga
í þjónustu hjá VIRK við að komast inn á
vinnumarkaðinn.
VIRK var fyrst stofnana og fyrirtækja
á Íslandi til þess að taka upp og starfa
eftir hugmyndafræði IPS. VIRK hefur
unnið eftir hugmyndafræði IPS allt frá
haustinu 2012 þegar samstarf hófst á
milli VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs og
geðendurhæfingardeildar Landspítala
háskólasjúkrahúss (LSH) á Laugarási.
Fyrsti atvinnulífstengill verkefnisins var
ráðinn í hlutastarf til VIRK haustið 2013 í
ákveðinn reynslutíma og síðan þá hefur
samstarf verið á milli þessara tveggja
stofnana. Í dag starfa 12 atvinnulífstenglar
hjá VIRK sem allir eru menntaðir í IPS
hugmyndafræðinni bæði í gegnum sérstök
fjarnámskeið auk þess sem þeir sækja
ráðstefnur erlendis. Hluti þeirra starfar
með einstaklingum sem vísað er til VIRK
frá geðendurhæfingardeild LSH Laugarási
en einnig með einstaklingum frá öðrum
stofnunum eins og geðheilsuteymum
heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu.
Flestir þessara einstaklinga eru með
alvarlega geðræna sjúkdóma. VIRK úthlutar
þeim sérstökum atvinnulífstengli sem
vinnur eftir hugmyndafræði IPS en klínísk
meðferð og eftirfylgd með einstaklingunum
er í höndum stofnananna. Samstarfið hefur
gengið vel og öll sú þekking sem byggst
hefur upp innan VIRK og sá lærdómur
sem við höfum dregið hefur verið mjög
mikilvægur fyrir framtíðarþróun IPS hjá VIRK
og á Íslandi í heild sinni.

Átta grunnatriði IPS
1. Störf á almennum vinnumarkaði
2. Einstaklingsmiðuð leit að starfi og óskir einstaklings í forgrunni
3. Skjót atvinnuleit um leið og einstaklingur vill fara að vinna
4. Sjálfstætt val að taka þátt og enginn er útilokaður
5. Samhæfð þjónusta á milli atvinnulífstengla og sérfræðinga í starfsendurhæfingu
og heilbrigðisgeirans
6. Ráðgjöf um bætur
7. Einstaklingsmiðaður stuðningur inn í starf
8. Markviss leit að störfum með heimsóknum í fyrirtæki og stofnanir Mynd 1
Á síðustu 30 árum hefur IPS hugmynda-
fræðin komið fram sem gagnreynd
nálgun byggð á 28 slembiröðuðum
samanburðarrannsóknum4. Þær sýna að
þetta er skilvirkasta úrræðið þegar kemur að
því að koma einstaklingum með alvarlegan
andlegan vanda í samkeppnishæf störf á
hinum almenna vinnumarkaði – sem er
tvisvar til þrisvar sinnum betri árangur en í
öðrum atvinnutengdum úrræðum5.
Einstaklingsmiðaður stuðningur við
starfsleit - Individual placement and support
(IPS) – er alltaf að festa sig betur og betur
í sessi hér á Íslandi sem og annars staðar.
Til marks um þetta þá undirrituðu VIRK,
Samtök atvinnulífsins, Vinnumálastofnun
og Guðmundur Ingi Guðbrandsson félags-
og vinnumarkaðsráðherra, viljayfirlýsingu
í byrjun maí 2023 um að stórauka ein-
staklingsmiðaðan stuðning við ungt fólk í
viðkvæmri stöðu.
45virk.is