Skógræktarritið - 15.12.1991, Síða 9

Norske Spitsbergen Kullkompani tók við öllu, sem hann gat framleitt.
Hann keypti sögunarvélar, sem gengu fyrir dieselvél, og setti þær upp við
Hjorthavn um það bil 6 km frá Longyear-bænum árið 1972. Flutningabátur,
sem á var bæði spil og dráttarvél, var notaður við að safna saman reka-
trjánum. Stofnarnir voru bundnir saman í knippi, fluttir að sögunarstöð-
inni og dregnir þar á land til úrvinnslu.
Það var svo mikið af sandi og smásteinum í endum trjábolanna, að
nauðsynlegt reyndist að saga af bolunum, áður en þeim var flett. Saltkrist-
allar o.fl. ollu því, að bitið fór fljótlega úr sagarblöðunum. Oft reyndist
nauðsynlegt að skerpa blöðin eftir að 2-3 bolum hafði verið flett. Saltið í
viðnum olli einnig vandræðum, þegar hann var notaður til eldiviðar, þá
brann hann blágrænum loga, sem tærði ofnana svo, að viðhaldið varð
mikið. Meðan á bruna stendur leysist saltið upp í vatnsgufunni og veldur
tæringu járnsins.
Ferð og sýnataka á Ströndum
Ásamt Hauki Ragnarssyni skógarverði, Birgi Haukssyni verkstjóra og
Reidar lacobsen ráðunaut, fór ég á Strandir í júlí 1990 (mynd 5). Fyrst
skoðuðum við allmargar rekastrendur á strandlengjunni frá Þorpum til
Munaðarness. Á þeim jörðum, sem búið er á, er rekinn yfirieitt nýttur að
einhverju leyti. Tókum við af handahófi sýni úr þeim köstum, sem hlaðnir
höfðu verið (tafla 4 og 5).
Rekaviðurinn berst til strandar úr norðri. Eitthvað rekur á hinum ýmsu
árstíðum, en megnið af honum rekur á veturna í norðaustanveðrum, og
vita því bestu rekastrandirnar móti norðaustri. Sum ár rekur lítið en önnur
ár mikið. Oft kemur rekaviðurinn í flotum, margir trjáboiir saman, og
stundum berst hann til lands fastur í hafís. Svo var árið 1978, sem var gott
rekaár. Árið 1960 var líka mikið rekaár.
Á þessu skógarsnauða landi hefur viðarreki verið mikil hlunnindi frá
upphafi byggðar. Þar sem trjábolir hafa fundist djúpt í mýrum, má gera ráð
fyrir því að rekaviður hafi borist til íslands í þúsundir ára.
Bændur draga saman rekaviðinn úr fjörunum, flokka hann og raða í
hlaða á bökkunum, þar sem sjórinn nær ekki til þeirra. Stórum bolum er
flett í planka eða borðvið, en úr styttri bolum eru gerðir girðingarstaurar.
Ekki er óalgengt að sögunarvélar séu á rekajörðum. Yfirleitt eru þær af ein-
földustu gerð, gjarna knúðar af dráttarvélum. í Ófeigsfirði sáum við sögun-
arvél, sem var ágætlega búin miðað við aðstæður.
Það kostar mikla fyrirhöfn að vinna úr rekaviði svo að vel sé. Sækja verð-
ur hvern trjábol í kestina, og þá verður að velja til þeirrar úrvinnslu, sem
best hentar í hvert skipti. Bestu trjábolirnir eru teknir til flettingar í planka
eða borð, og er það verk unnið af nákvæmni. Rauðaviður hefur verið sér-
lega eftirsóttur vegna þess hve endingargóður hann er, en rauðaviður er
íslenska heitið á lerkiviði. Páll bóndi Traustason á Þorpum á Gálmaströnd,
sýndi okkur hvernig plönkunum var staflað til þess að þeir geymdust vel
(mynd 6).
Stuttir trjábolir eru gjarna klofnir eða sagaðir að endilöngu. Fást fjórir
girðingarstaurar úr hverjum bol. Saltið, sem síast hefur inn í viðinn á langri
ferð um íshafið, verkar sem fúavörn, og geta staurarnir enst í áratugi. Þeir
bændur, sem hirða um rekann, gera það yfirleitt af aiúð og kostgæfni. Gæti
þetta verið til umhugsunar og jafnvel eftirbreytni fyrir okkur Norðmenn,
sem búum við ofgnótt trjáviðar.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1991
7