Skógræktarritið - 15.12.1991, Qupperneq 30

Lengi hefur tíðkast að fá skólabörn til þess að planta trjám svo sem gert
hefur verið hjá Vinnuskóla Hafnarfjarðar og innan margra grunnskóla.
Einnig hafa grunnskólarnir verið með reiti til útplöntunar. Sú vinna kynnir
nemendum vel hvaða plöntur eru notaðar og hvernig staðið er að gróður-
setningu. Það sem verst er við þessa vinnu er að hún verður að eiga sér
stað utan hins hefðbundna skólatíma, þar sem of snemmt er að gróður-
setja í maímánuði sem er seinasti skólamánuðurinn fyrir sumarleyfi.
í framhaldi af framansögðu ákvað ég undirritaður að huga að því hvort
ekki mætti nota trjálundi við skólana til þess að fræða nemendur um vöxt
og viðgang trjánna, vistfræði skógarins og fleira sem fylgir lífríkinu í
skógarlundinum. Því ákvað ég haustið 1983 að athuga hvort ekki væri
möguleiki að fylgjast með vexti nokkurra grenitrjáa sem vaxa á vestanverð-
um Hamrinum í Hafnarfirði. Þessi grenitré, sem flest eru sitkagreni, voru
gefin Rotaryklúbbnum í Hafnarfirði af félögum þeirra í Noregi. Ekki er mér
kunnugt um kvæmi trjánna en þarna hafa þau vaxið alveg þokkalega. Stað-
setning trjánna hentar einkar vel fyrir Flensborgarskólann þar sem hægt er
að ganga að þeim í venjulegum kennslutíma. Hugmyndir að því hvernig
staðið er að rannsóknum á vexti trjáa tók ég aðallega úr grein Hákonar
Bjarnasonar, Mælingar á árhringjum trjáa, sem birtist í afmæiisriti Sigurð-
ar Þórarinssonar, Eldur er í norðri, sem kom út 1982 (1). Ekki leyfði tækja-
kostur skólans að trén væru boruð til að telja árhringa enda þarfnast slíkt
meiri þjálfuhar en hægt er að ætlast til af þessum nemendum. Nemendur
eru á aldrinum 17-20 ára og hafa verið að taka áfanga í vistfræði innan líf-
fræðinnar (LÍF1136 eða LÍF2136).
í upphafi voru valin 15 tré. Ekki var hægt að velja einhver meðaltré held-
ur varð valið að byggjast á því hve auðvelt nemendum var að mæla þau,
t.d. hve auðvelt er að komast að þeim o.s.frv. Nemendur mældu hæðina
með stikum og ummál með málbandi svo ekki var tækjakosturinn flókinn.
Auk venjulegra mælinga bætti ég við mælingum á lengd vaxtarsprota árs-
ins og ummáli trjánna við rót, en ég sleppti þar á móti mælingum eins og
yfirhæð og árhringum. Síðan 1983 hafa þessar mælingar verið endurteknar
svo til árlega alltaf á sömu trjánum á svipuðum tíma árs (okt.-nóv.).
Nemendur hafa síðan reiknað út frá mælingunum, viðarvöxtinn, árlegan
vöxt og teiknað línurit yfir mælingarnar og skrifað skýrslu. Ég læt hér fylgja
með línurit sem sýnir lengdarvöxtinn þessi 7 ár sem verkefnið hefur staðið.
Greinilegt er að vöxturinn er mismunandi milli ára. Þarna virðist aðallega
um að kenna veðurfarssveiflum en eins og flestum er kunnugt hafa síðast-
liðin ár verið gróðri erfið að mörgu leyti en samt hafa þessi 15 tré náð að
vaxa um 1,6 m á þessum tíma.
Eftir mælingar síðastliðið haust datt mér í hug að athuga hvort svona
einfaldar mælingar með óvönu fólki væru sambærilegar við það sem sér-
fræðingar Skógræktarinnar gera, þ.e. hvort niðurstöður okkar séu svipaðar
þeirra. Ég fór að leita að greinum þar sem koma fram, mælingar á viðar-
magni trjáa og þá sérstaklega sitkagrenitrjáa. Þær sem ég ákvað að nota
helst eru greinar eftir Þorberg Hjaíta lónsson skógfræðing um vöxt og
ræktun sitkagrenis í Skaftafellssýslum sem birt er í Ársriti Skógræktarfé-
iags íslands 1987 (4) og fyrrnefnd grein Hákonar Bjarnasonar (1). (Auk
þeirra eru greinar í heimildaskrá.) Báðir nota aðrar aðferðir en við í Flens-
borg gerum en ákveðnar stærðir má reikna til samanburðar. Ég reiknaði út
viðarmagn á hektara miðað við 1550 tré á hektara. Ég fékk 3,6 m3/ha/ár en
Þorbergur 7,9 m3/ha/ár. Þarna finnst ef til vill einhverjum að miklu muni en
28
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1991