Morgunblaðið - 10.05.1994, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUÐAGUR ÍO. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Um útboð
Á SÍÐUSTU mán-
uðum hafa útboð verið
nokkuð til umræðu á
opinberum vettvangi.
Þær umræður má
rekja til þeirrar þróun-
ar sem orðið hefur í
útboðsmálum hér-
lendis að undanfömu,
auk einstakra deilu-
mála sem upp hafa
komið í tengslum við
útboð, t.d. um það
hvort bjóða á ákveðna
samninga út eða ekki,
hvaða útboðsaðferð
skuli beita og reglur
um töku tilboða svo
eitthvað sé nefnt. Því
er ekki úr vegi að taka saman þær
reglur sem um útboð gilda á ís-
landi í dag.
Lög nr. 65/1993, um
framkvæmd útboða
Útboð eru ekki ný aðferð við
að koma á samningi, þeim hefur
verið beitt frá því löngu fyrir
Kristsburð, og hérlendis hefur
þessi aðferð verið notuð í a.m.k.
eitt hundrað og fimmtíu ár. Þrátt
fyrir að oft séu mikil verðmæti í
húfi hafa einungis
örfá ríki séð ástæðu
til þess að setja lög
um þetta mikilvæga
svið viðskiptalífsins.
ísland er nú eitt þess-
ara ríkja því í maí síð-
astliðnum voru á Al-
þingi sett lög nr.
63/1993, um fram-
kvæmd útboða. Þar er
tekið fram að það sé
útboð þegar „kaup-
andi leitar skriflegra
bindandi tilboða í það
verk, vöru eða þjón-
ustu sem verið er að
bjóða út“. Lögin taka
hins vegar ekki til út-
boða á fjármagns- og verðbréfa-
markaði. í þessum útboðslögum,
sem gilda þegar útboði er beitt til
að koma á viðskiptum milli tveggja
aðila, eru lögfestar ýmsar megin-
reglur um framkvæmd útboða. Þar
er að finna ákvæði um auglýsing-
ar útboða, afturköllun tilboðs, opn-
un tilboða, tilboðsfresti, val á til-
boði, samþykki og höfnun tilboða
o.fl. í 20. gr. laganna er að finna
mikilvægt nýmæli því í henni er
lögð á bótaábyrgð ef ákvæði lag-
Um síðustu áramót varð
ísland aðili að Evrópska
efnahagssvæðinu
(EES), segir Matthías
G. Pálsson, sem hér
fjallar um útboðsreglur
Evrópubandalagsins.
anna eru brotin, auk þess sem
skylt verður að ógilda útboðið og
endurtaka það. Margar þessara
reglna eru aðilum á sviði verklegra
framkvæmda vel kunnar, því þær
eru oft efnislega samhljóða
ákvæðum íslensks staðals 30 (ÍST
30) sem hefur að geyma almenna
útboðs- og samningsskilmála um
verkframkvæmdir. Sá staðall gild-
ir einungis ef aðilar samnings um
verkframkvæmdir koma sér sam-
an um slíkt, en fyrrnefnd útboðs-
lög gilda að sjálfsögðu um útboð
óháð vilja viðkomandi aðila, og ná
ekki einungis til samninga um
verkframkvæmdir heldur einnig til
útboða á annars konar samning-
Matthías G.
Pálsson
Bæjabær
VIÐ lögtöku nú-
gildandi sveitarstjóm-
arlaga var opnuð leið
fyrir fjölmenn þéttbýl-
issveitarfélög til að
gerast bæir án þess
að leita sérstakrar
lagaheimildar til
stofnunar kaupstaðar.
Jafnframt var brautin
rudd fyrir stækkun
sveitarfélaga með
þjálum reglum um
sameiningu. Hvorar
tveggju þessara rétt-
arbóta hafa haft ti-
lætluð áhrif. Margir
þéttbýlishreppar hafa
orðið bæir og veruleg-
ur skriður er kominn á sameiningu
sveitarfélaga. Stefnt er að því að
sveitarfélögum fækki í um það bil
35,
í 2. mgr.'l. gr. sveitarstjórnar-
laga 8 1986 segir að sveitarfélög
nefnist hreppar, bæir eða kaup-
staðir. Þetta virðast margir hafa
túlkað svo að þessi orð verði að
vera síðari liður eða viðhengi nafns
sveitarfélags. Vegna þessa skiln-
ings hafa ýmis sveitarfélög hlotið
fremur snautleg nöfn þar sem
önnur rismeiri komu til álita. Ég
skil ákvæði laganna svo að þegar
rætt sé um sveitarfélag í ræðu eða
riti sé mönnum rétt að fjalla um
það sem bæ, kaupstað eða hrepp
og að þar af leiðandi sé rétt að
tala um bæjarstjóm, bæjarstjóra,
bæjarráð o.s.frv. í þeim sveitarfé-
lögum sem hafa orðið bæir. í viss-
um samböndum getur svo verið
eðlilegt að bæta bæjarviðhenginu
við nafn sveitarfélags ef það er
þannig að vel fari á því. Stykkis-
hólmur heitir þannig auðvitað
Stykkishólmur og annað ekki, en
Steingrímur Gaut-
ur Kristjánsson
það kemur ekki í veg
fýrir að talað sé um
Stykkishólmsbæ þar
sem það á við. Þótt
Reykjavík sé kaup-
staður mun þó tæp-
lega koma fyrir að
borgin sé nefnd
Reykjavíkurkaupstað-
ur nema verið sé að
tala um löngu liðna
tíð. Á hinn bóginn
mælir ekkert gegn því
að tala um Akur-
eyrarbæ þegar það á
við, þótt bærinn sé
kaupstaður. Þótt
„kaupstaðarréttindin"
kunni að hafa glatast
við sameiningu Neskaupstaðar og
Norðfjarðarhrepps ber enginn
nauður til að nefna hið nýja sveit-
arfélag Neskaupstaðarbæ í
nokkm sambandi. Það er raunar
undrunarefni að Norðfirðingar
skyldu ekki einfaldlega kalla sveit-
arfélagið sem sameinar þá eftir
langan aðskilnað Norðfjörð.
I seinni tíð hefur borið á að
ofannefndum réttarbótum hafi
slegið saman þannig að sameinuð
sveitarfélög hafí tekið sér bæjar-
nafn. Við þessu er fátt að segja
ef t.d. þéttbýli tveggja sameinaðra
sveitarfélaga er samvaxið eins og
er um Njarðvík og Keflavík. Séu
hinsvegar tveir eða fleiri aðskildir
bæir sameinaðir í einu sveitarfé-
lagi er einkennilegt að gefa því
nafn sem endar á viðhenginu bær.
Næst gætu menn átt von á því
að allir hreppar og kaupstaðir í
Skagafirði gengju í eitt sveitarfé-
lag og nefndu það Skagabæ. Þeg-
ar sveitarstjórnarlögin voru sett
vora svo stór sveitarfélög ekki í
augsýn en nú virðist tímabært að
Á undan timanum
i 100 ár.
fyrir
steinsteypu.
Léttir
meöfærilegir
viöhaldslitlir.
Ávallt fyrirliggjandl. y
Góð varahlutaþjónusta.
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
Armúla 29, sími 38640
FYRIRIIGGJANDI: GÚLFSLÍPIVÉLAR - RIPPER ÞJÖPPUR - DJELUR
STEYPUSAGIR - HRJERIVÉLAR - SA6ARDLÖB - Vönduð IramleÍÖSla.
Heitir nýtt sveitarfélag
á Suðurnesjum Suður-
nes en ekki Suðumesja-
bær?, spyr Steingrímur
Gautur Kristjánsson,
o g vill vita hvort nafnið
er eintöluorð eða
fleirtölu.
umorða 2. mgr. 2. gr. t. d. þannig:
„Sveitarfélög ... nefnast hrepp-
ar, bæir og héruð.“
Kjarni þessa máls virðist vera
sá að nöfn sveitarfélaga fara, eins
og annað sem varðar mannlegt
mál, eftir lögmálum tungunnar og
málvenjum. Löggjafínn á lítið er-
indi inn á þetta svið enda er réttar-
staða allra sveitarfélaga hin sama
samkvæmt sveitarstjórnarlögum,
hvort sem þau teljast hreppar,
kaupstaðir eða bæir.
Mér var skemmt þegar ég
heyrði að Snæfellingum hefði
komið í hug að nefna nýstofnað
sveitarfélag undir rótum Snæfell-
sjökuls „Undir Jökli“. Nafnið er
ekki einu sinni nafnorð og mun
víst teljast atviksliður í málfræði.
Ég gat þó ekki betur séð en Snæ-
fellingar væru þarna í fullum rétti
og ólíkt þykir mér það rismeira
en Snæfellsbær.
Samkvæmt því sem hér hefur
verið sagt heitir nýtt sveitarfélag
á Suðurnesjum Suðurnes en ekki
Suðurnesjabær, en hvort er nafnið
eintöluorð eða fleirtölu? Gætu
kannski aðrir Suðurnesjamenn
sæst á eintöluna?
Höfundur var formaður
sveitarsljórnarlag-anefndar
þeirrar sem samdi frumvarp til
núgildandi sveitarstjórnarlaga.
- kjarni málsins!
um, svo sem vörukaupa- og þjón-
ustusamningum. ÍST 30 hefur
reyndar haft mikil áhrif á útboð á
mörgum öðram sviðum en sviði
verklegra framkvæmda, því hon-
um hefur verið beitt beint eða
hann hafður til hliðsjónar við alls
kyns önnur útboð. Sá háttur að
beita útboðsreglum ÍST 30 beint
eða óbeint um önnur útboð reynd-
ist ekki viðunandi þegar til lengd-
ar lét og ljóst var orðið að fleiri
eða breyttra reglna var þörf, bæði
vegna fjölgunar útboða og nýrra
gerða þeirra. Þessi þörf fyrir skýr-
ar reglur um útboð leiddi til setn-
ingar laga nr. 65/1993, um fram-
kvæmd útboða. Alltaf þarf að
gæta ákvæða útboðslaganna við
útboð, en auk þess er mjög al-
gengt að fleiri reglur geti gilt sam-
hliða þeim, t.d. ÍST 30, ÍST 32
um útboð og verksamninga vegna
gagnavinnslukerfa, sérreglur ein-
stakra aðila og stofnana, og jafn-
vel alþjóðlegar reglur.
Útboðsreglur EES-
samningsins
Um síðustu áramót varð ísland
aðili að Evrópska efnahagssvæð-
inu (EES) og tóku útboðsreglur
Evrópubandalagsins þá gildi hér-
lendis. í þeim felst m.a. að skylt
er að bjóða tiltekna samninga op-
inberra aðila út á samevrópskum
útboðsmarkaði, og fylgja verður
ákveðnum aðferðum við útboðin.
Bjóðendum frá öllum aðildarlönd-
um EES er heimilt að gera tilboð
í siíka samninga. Þeir samningar
sem skylt er að bjóða út eru þeir
samningar sem að verðgildi eru
yfir vissum viðmiðunarmörkum
sem gefin eru upp í evrópskum
mynteiningum (ECU). Skylt er að
bjóða út vörukaupasamninga rík-
isfyrirtækja að upphæð (í ísl. krón-
um) um 10,6 milljónir króna, vöra-
kaupasamninga ríkis og sveitarfé-
laga að upphæð 16,4 milljónir
króna, opinbera samninga um
verklegar framkvæmdir yfir 410
milljónum króna og opinbera þjón-
ustukaupasamninga að upphæð
16,4 milljónir króna (uppgefið án
virðisaukaskatts). Um opinberar
veitustofnanir sem sjá um vatns-
veitur, orkuveitur, flutninga og
fjarskiptaþjónustu gilda sérstakar
reglur. Óvíst er hvort þessi skylda
til að bjóða samninga út á Evrópu-
markaði breytir miklu í fram-
kvæmd fyrir íslenska aðila. íslend-
ingar hafa ætíð keypt megnið af
sínum vörum frá öðram löndum
en útflutningur þjóðarinnar hefur
að mestu verið fískur eða fiskaf-
urðir. Hérlendis er áratugalöng
reynsla af því að halda opin, al-
þjóðleg útboð á ýmsum opinberam
samningum og hefur þessi aðferð
gefið góða raun og oft og tíðum
leitt til mjög hagstæðra samninga.
Af þessum sökum telja margir að
útboðsskyldan sem fylgir EES-
samningnum feli ekki í sér stórar
breytingar fyrir íslenska aðila,
hugsanlega hefði stór hluti þeirra
samninga sem skylt verður að
bjóða út á Evrópumarkaði hvort
sem er verið boðinn út erlendis.
Útboðsstefna ríkisins
Þá opinberu samningá sem era
undir þessum viðmiðunarmörkum
EES-samningsins þarf ekki að
bjóða út á Evrópumarkaði, en
samkvæmt útboðsstefnu ríkisins,
sem samþykkt var af ríkisstjórn-
inni 25. maí síðastliðinn, er opin-
berum aðilum skylt að bjóða út
(a.m.k. á innlendum markaði)
ýmsa smærri samninga. Almenna
stefnan í innkaupum ríkisins,
hvort heldur er við kaup á vörum,
þjónustu eða verklegum fram-
kvæmdum, er samkvæmt sam-
þykktinni sú að útboð sé viðhaft.
Innkaup og aðkeypta þjónustu
yfir 2 milljónum króna og fram-
kvæmdir yfir 5 milljónir króna
skal bjóða út nema augljóst sé að
það þjóni ekki hagsmunum við-
komandi stofnunar. Einnig er tek-
ið fram í útboðstefnu ríkisins að
það sé æskilegt, eftir því sem við
á, að nota útboð við innkaup und-
ir ofangreindum mörkum. Til að
reyna að tryggja samhæfða fram-
kvæmd á útboðum hefur stjórn
opinberra innkaupa gefið út al-
mennar reglur um það hvernig
staðið skuli að útboðum og vali
tilboða, og nefnast þær Reglur um
innkaup ríkisins.
Ábyrgðin er
ríkisvaldsins
FJÓRAR vikur era
liðnar frá því að verk-
fall meinatækna hófst
og rúmar sex vikur frá
boðun verkfalls, en
hvorki gengur né rek-
ur í viðræðum þeirra
við samninganefnd
ríkisins þrátt fyrir að
u.þ.b. 30 fundir hafi
verið haldnir. Meina-
tæknar hafa slegið
verulega af upphaf-
legum kröfum sínum
og era fullir samn-
ingsvilja, en fundir
með viðsemjendum
þeirra hafa einkennst
af hangsi, enda virðist samninga-
nefnd ríkisins ekki hafa umboð til
að semja um neitt, eða eins og
hæstvirtur fjármálaráðherra sagði
sjálfur við fulltrúa meinatækna í
mars sl., að samninganefnd ríkis-
ins hefði fullt umboð til að gera
helst ekki neitt. Hvernig er hægt
að bera virðingu fyrir embætti
fjármálaráðherra þegar menn sem
þar sitja sýna slíkt ábyrgðarleysi.
Þeir sem rita leiðara Morgun-
blaðsins hafa vegið að meinatækn-
um í leiðurum sínum oftar en einu
sinni. Þeir skilja ekki „hvernig
menn geta búist við kjarabótum,
þegar þúsundir ganga um atvinnu-
lausir“ (17/4 ’94). Þetta er að
kasta steini úr gler-
húsi. Þar sitja menn
með einhver hundruð
þúsunda króna í mán-
aðarlaun og grýta fá-
mennar starfsstéttir
sem eru einungis að
fara fram á smávægi-
lega leiðréttingu launa
sinna til samræmis við
laun annarra sam-
bærilegra stétta. Svo
segir: „Það getur ekki
talizt til mannréttinda
að geta valdið öðrum
skaða, heilsutjóni eða
fjárhagstjóni" (29/4
’94). Þá spyr ég: Eru
það mannréttindi að geta engan
veginn lifað af dagvinnulaunum
sínum? Er launamisrétti mannrétt-
indi? Eru það mannréttindi að
þvinga fólk til verkfallsaðgerða?
Sá skaði sem hlýst af verkfalli
meinatækna skrifast alfarið á
ráðamenn þjóðarinnar. Ábyrgðin
er þeirra sem með ríkisvaldið fara
en þeir virðast engan skilning hafa
á því hversu alvarlegt ástandið er
á spítölunum. Þeir sem þjóðfélag-
inu stýra virðast frekar kjósa millj-
óna króna tap á spítölunum og
láta biðlista eftir aðgerðum lengj-
ast, en að leiðrétta launkjör meina-
tækna. Þó hafa þessir sömu herrar
viðurkennt opinberlega oftar en
Lísbet Grímsdóttir